Superman Returns (2006)

Regie: Bryan Singer | 154 minuten | actie, animatie, avontuur, fantasie | Acteurs: Kevin Spacey, Brandon Routh, Kate Bosworth, James Marsden, Frank Langella, Sam Huntington, Eva Marie Saint, Parker Posey, Kal Penn, Stephan Bender, Marlon Brando, David Fabrizio, Rob Flanagan, John Ghaly, Ashraf Ghebranious, Raelee Hill, Adrian Jarrett, James Karen, Jack Larson, Mike Massa, Ted Maynard, Noel Neill, Ian Roberts, Jennifer Sciole, Paul Shedlowich, Vincent Stone, Jeff Truman, Peta Wilson, Warwick Young, Darren K. Hawkins, Paul J. Mailath    

Toen bekend werd dat Bryan Singer de regie op zich zou nemen van ‘Superman Returns’, konden alle fans opgelucht ademhalen. Reeds zesentwintig jaar is het geleden dat de laatste respectabele Superman-film het levenslicht zag, te weten ‘Superman II’ uit 1980, die grotendeels gelijktijdig met deel één was opgenomen. Het Richard Pryor-vehikel ‘Superman III’ (1983) en het algemeen als abominabel beschouwde ‘Superman IV: The Quest For Peace’ (1987) willen we het liefst zo gauw mogelijk vergeten, en het is misschien ook mede te wijten aan de kwaliteit van deze films dat men zo nerveus was over een nieuwe film over de Man Van Staal. Er zijn vele regisseurs de revue gepasseerd, van Kevin Smith tot Tim Burton, die de meest uiteenlopende ideeën hebben geopperd. Maar Bryan Singer heeft bewezen over een winnende benadering te beschikken ten opzichte van films over superhelden. Zijn schijnbaar tegenstrijdige combinatie van enerzijds een respect en een goed oog voor de essentiële elementen van de originele karakters en verhaallijnen van de wereld van de superhelden in kwestie, en anderzijds zijn gewoonte om de personages en hun verhalen op een menselijke, herkenbare manier te benaderen en juist niet als stripfiguren, zorgde ervoor dat zijn twee ‘X-men’ films een groot commercieel én kritisch succes werden. Dus toen Singer besloot zijn ‘X-men’ franchise over te dragen aan regisseur Bret Rattner en zelf aan het roer te stappen van de film over de terugkeer van de superheld aller superhelden, waren de verwachtingen terecht hooggespannen. Immers, als er iemand is die deze held nieuw leven kan inblazen op het witte doek, is het Bryan Singer.

Met ‘Superman Returns’ bewijst Singer dat hij een waardige regisseur is om Superman aan een nieuwe generatie filmliefhebbers te introduceren. Kal-El vliegt als Superman indrukwekkender en realistischer dan ooit tevoren in zijn blauwe pak en rode cape in de rondte om de aarde van het kwaad te behoeden. En de personages en locaties lijken nooit weg te zijn geweest. De redactie van de Daily Planet heeft nog steeds dezelfde chaotische sfeer, glazen deuren en bruintinten, Supermans fort van eenzaamheid is dezelfde kristallen uitvalsbasis als voorheen, met zelfs weer dezelfde geestvorm van “Supes” vader Jor-El (Marlon Brando) verschijnend, met dezelfde dialoog over de mensheid en Supermans taak.  Lex Luthor heeft een bijna identieke locatie gestructureerd als “vroeger” door zich te omgeven met boekenkasten en, net als in de eerste Superman film, wil hij de wereld weer naar zijn pijpen laten dansen door een stuk eigen grond te creëren en een gedeelte van Amerika van de kaart weg te vagen; Martha Kent is nog dezelfde liefdevolle pleegmoeder voor Clark, wonend in dezelfde boerderij op het pittoreske platteland in Smallville; hoofdredacteur Perry White wil nog steeds zoveel en zo snel mogelijk nieuwtjes over Superman in zijn Daily Planet en blaft zijn personeel op dezelfde manier orders toe; fotograaf Jimmy Olsen zorgt weer voor af en toe een grappige opmerking; en Lois Lane’s hart klopt nog steeds hartstochtelijk voor de onweerstaanbare man met de “S” op de borst. Hoewel, dit laatste aspect lijkt aanvankelijk wat twijfelachtig te zijn, en het is hier dat Singer de grootste, en bijna de enige, verandering laat zien ten opzichte van het origineel.

Lois Lane is namelijk niet meer even enthousiast over Supermans aanwezigheid als voorheen en dit zorgt zowel voor een welkome wijziging van toon als voor een gebrekkige dynamiek in haar relatie met de superheld. In het origineel liet Margot Kidder een interessant contrast zien tussen haar spelende gedrag en romantische, opkijkende houding jegens Superman enerzijds en haar bitse houding jegens zijn alter ego Clark Kent. In ‘Superman Returns’ is ze de eerste helft van de film voornamelijk afstandelijk, tegenover beide figuren. Hoewel haar desillusie vanwege Supermans vijfjarige afwezigheid te begrijpen is – ze heeft zelfs een Pullitzer prijs gewonnen met een artikel genaamd “Waarom de wereld geen Superman nodig heeft” – neemt het wel veel van de lol weg die voortkwam uit deze verschillende interacties tussen Lois en Superman enerzijds, en Lois en Clark anderzijds. Toch is het uiteindelijk een goede beslissing geweest om de relatie een andere, gecompliceerde impuls te geven met deze film. Tenslotte moet conflictsituaties bij een fysiek onkwetsbare, almachtige superman vooral voort komen uit innerlijke, emotionele dilemma’s. Kan hij überhaupt een (romantische) relatie opbouwen met een mens, bijvoorbeeld? Hier wordt deze vraag nog eens extra onderstreept door Lois in een relatie te storten met Richard White. Als we dit personage Clark een hand zien geven, zal menig liefhebber van de “X-men”-films even moeten glimlachen door de acteur die deze rol vertolkt, te weten James Marsden. In de film zien we twee soorten concurrenten elkaar de hand schudden: Richard en Clark, die beiden om het hart van Lois strijden, maar ook Superman en Cyclops, twee superhelden met verschillende werelden en bedenkers.

Afgezien van de toegevoegde Lois-complicatie, heeft de film helaas te weinig noviteiten om een eigen karakter te kunnen hebben, en écht goed van de grond te kunnen komen en de wereld op zijn grondvesten te kunnen laten schudden. Hij komt dichtbij, maar Singer lijkt wel teveel respect voor zijn voorganger te hebben met alle herkenbare personages, locaties, en dialoog. Vaak is er zelfs een één op één relatie met de film uit ’78. En hoewel deze individuele situaties of aspecten, zoals Supermans opmerking na een werkelijk adembenemende reddingsactie waar een aardbeving en spaceshuttle in figureren dat “vliegen nog steeds de veiligste manier van reizen is”, dat Lois niet moet roken, een exact uit het origineel overgenomen shot van mensen kijkend op televisies in de etalage, waar Supermans acties getoond worden, vaak een feest van herkenning vormen wanneer ze plaatsvinden, alles bij elkaar opgeteld zorgt dit ervoor dat praktisch de hele film een grote hommage is aan het origineel, inclusief de geweldige originele themamuziek van John Williams, en de stijl van de openingstitels (die echter nu, in een aardige “touch”, naar de kijker toe “flitsen”, in plaats van van hem af, zo stilistisch verwijzend naar de terugkeer van de superheld). Het is bijna een remake.

Maar gelukkig is het wel een remake geworden die sterk is uitgevoerd. De actiesequenties in de film zijn misschien niet veelvuldig aanwezig, maar ze zijn wel lang en een genot om naar te kijken. Het is spektakel ten top, met beelden van Superman die vliegtuigen te hulp schiet, door ondergrondse schachten vol vuur vliegt, en kogels van zijn borst en zelfs, in slow motion, van zijn oog laat afschieten. Op een groot IMAX-scherm en (bij sommige scènes) in 3-D weet je helemaal niet wat je ziet. Maar de effecten of speciale krachten van Superman worden ook op mooie subtiele manieren gebruikt, zonder dat er grootse of levensbedreigende situaties in het geding zijn. Zo gebruikt Superman in een romantisch moment zijn vermogen om door objecten heen te kijken om Lois Lane na te kunnen blijven kijken wanneer ze van Clark wegloopt in het kantoor van de Daily Planet en de lift in stapt. Clark kijkt door alle deuren, heen inclusief die van de lift, om haar niet uit het oog te hoeven verliezen. Mooi.

De acteurs doen het ook prima. Spacey is een vermakelijke schurk, en doet als Lex Luthor vrijwel nergens onder voor zijn collega Hackman uit de originele film. Hij brengt zijn eigen ijzige vijandigheid met zich mee, met een vleugje relativerende humor en stripfiguurluchtigheid. Slechts enkele over-de-top momenten lijken niet bij zijn eigen benadering te passen, en doen wat gekunsteld aan. Kate Bosworth speelt haar rol op een realistische manier en komt, hoewel ze eigenlijk wat te jong is om de ervaren journaliste Lois Lane te spelen die vijf jaar geleden al een hele geschiedenis met Superman heeft gehad, dramatisch gezien geloofwaardig over. Maar de grootste vraag is natuurlijk hoe nieuwkomer Brandon Routh het doet in de titelrol. Met recht kan gezegd worden dat het Supermankostuum hem als gegoten zit. Hij is lang, knap, en heeft zelfs wat weg van de Superman uit ’78, Christopher Reeve. Net als Richard Donner destijds heeft Singer ervoor gekozen om een onbekende acteur uit te kiezen voor de centrale rol omdat het van het grootste belang is dat het publiek geen andere associaties bij de acteur in kwestie heeft. Dan zou de magie verbroken zijn. Superman moeten we puur als zodanig zien. In feite heeft Superman in de film drie gedaantes: als Clark Kent in Smallville, waar hij zichzelf kan zijn, als Clark Kent de journalist, waarin hij zijn stunteligheid wat moet aandikken om niet met Superman verward te worden, en als de Man Van Staal zelf, die krachtig en onweerstaanbaar moet overkomen. Over de hele linie genomen is Routh een goede keuze. Zijn eigen plattelandsachtergrond maakt hem geloofwaardig als de inwoner van Smallville, en als de journalist Kent heeft hij zich kundig dezelfde tics en gedragingen van Christopher Reeve eigen gemaakt, zoals het herhaaldelijk goed op zijn neus drukken van zijn bril. En als Superman is het een stoere en krachtige persoonlijkheid. Ja, hij mist enig dramatisch bereik en heeft wat minder chemie met Lois Lane dan Reeve had, maar over het geheel genomen komt hij geloofwaardig over als redder van de mensheid en is zijn neutrale, gladde uiterlijk juist consistent met de aard en functie van zijn personage.

Singer heeft een mooi visitekaartje afgeleverd met deze film door te laten zien raad te weten met deze specifieke superheld. Hij heeft iedereen opnieuw kennis laten maken met het Superman-universum en de iconische personages die hierin figureren. De Man Van Staal vliegt weer. Het is nu slechts een kwestie van tijd voordat alle registers worden opengetrokken en er een écht unieke ‘Superman’-film het levenslicht zal zien. ‘Superman Returns’ is alleraardigst als vingeroefening en hernieuwde kennismaking, maar het wachten is op een film die waarlijk op zal stijgen en de wereld zal veroveren. Het belangrijkste nu is, dat Singer ons hiervoor weer hoop heeft gegeven.

Bart Rietvink

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 3 augustus 2006