Sworn Virgin – Vergine giurata (2015)

Regie: Laura Bispuri | 84 minuten | drama | Acteurs: Alba Rohrwacher, Emily Ferratello, Lars Eidinger, Flonja Kodheli, Luan Jaha, Bruno Shllaku, Ilire Vinca Celaj

Op nog geen vier uur vliegen vanaf Schiphol, maar een compleet andere wereld: de bergen in het noorden van Albanië, bij de grens met Kosovo. In deze ruwe en onherbergzame omgeving wordt nog altijd geleefd naar de wetten van Kanun, een verzameling van ethische regels over burgerlijk recht en strafrecht, en dus ook hoe bijvoorbeeld de rechten van mannen en vrouwen in een huwelijk geregeld zijn. Het mag geen verrassing zijn dat de Albanese vrouwen daarbij sterk benadeeld worden. Zij hebben volgens de Kanun bijna geen rechten. Zo mogen ze geen beslissingen nemen, geen bezittingen hebben en hebben ze geen enkele zeggenschap over met wie ze gaan trouwen (maar de echtgenoot mag haar wel doodschieten als ze probeert te vluchten, met een kogel die hem notabene door de vader van het meisje gegeven wordt). En in het huwelijk heeft ze hem maar te gehoorzamen. Er is een uitweg: legt het meisje de eed der maagden af, dan krijgt ze bijna dezelfde rechten als een man: ze mag roken, drinken, een wapen dragen. Ze mag in dezelfde ruimtes verblijven als een man en oorlogvoeren. Wat ze echter niet mag is trouwen of een relatie krijgen.

De Italiaans-Albanese productie ‘Sworn Virgin’ (‘Vergine giurata’) is gebaseerd op het boek van Elvira Dones en vertelt het verhaal van zo’n meisje die een dergelijke moeilijke beslissing heeft gemaakt én er later op terugkomt. Hana Doda (Alba Rohrwacher) leeft als Mark in de Albanese bergen. Hoe het tot dat besluit gekomen is zien we in flashbacks. Haar pleegvader neemt Hana (als tiener gespeeld door Drenica Selimaj), nadat haar ouders zijn omgekomen bij een lawine, liefdevol op in zijn gezin. Ze groeit op met zijn dochter Lila, een meisje dat ongeveer even oud is. De wetten van de Kanun vallen niet in goede aarde bij de twee meisjes; maar waar je aanvankelijk verwacht dat Hana het meest opstandig zal zijn, is het Lila die als eerste onder het juk van de gemeenschap vlucht. Niet lang daarna besluit Hana om een gezworen maagd te worden. Ze knipt haar haar af en verstopt haar borsten, niet alleen onder mannenkleding maar ook onder een strakgetrokken wikkeldoek. Haar pleegvader lost een schot; het gezin heeft een zoon. Jaren later, wanneer haar pleegouders gestorven zijn, neemt Hana de boot naar Milaan in Italië en zoekt er Lila op. Lila heeft inmiddels een tienerdochter, Jonida (Emily Ferratello), die de komst van deze haar onbekende ‘oom Mark’ met argusogen bekijkt, maar later een grote rol speelt in Hana’s ontdekking van haar vrouwelijkheid.

Met haar speelfilmdebuut gooide Laura Bispuri hoge ogen op het filmfestival van Berlijn; de première leverde haar er een Gouden Beer nominatie op. Niet vreemd, want de film ziet er vaak uit om door een ringetje te halen, het uitgekauwde thema van geslachtsbeleving en seksualiteit krijgt een frisse uitwerking en Alba Rohrwacher draagt de film op haar ranke schouders. De populaire Italiaanse actrice speelt de rol van Hana / Mark op ingetogen wijze. Het is ietwat ongeloofwaardig dat niet iedereen meteen doorheeft dat ze geen man is, maar toch zijn haar inspanningen om mannelijk over te komen duidelijk. Gaandeweg beginnen haar vrouwelijke trekjes echter de overhand te nemen en Rohrwacher doet dat heel genuanceerd. Minder goed uit de verf komt haar seksuele ontwaking; de scènes met de zwembadmedewerker voelen ongemakkelijk en onuitgewerkt.

De dialogen zijn spaarzaam in dit zich kalm ontvouwende drama en dat wreekt zich af en toe. Scènes als een traditioneel uitgevoerde, eigenaardige begrafenis, hoe indrukwekkend ook, krijgen daardoor minder betekenis als gewenst. Belangrijke gebeurtenissen worden te kort getoond om emotionele impact te hebben. Dat is jammer, maar het is de filmmaakster vergeven. Met de door haar gekozen verhaalstructuur had ze makkelijk de mist in kunnen gaan, maar met het vakkundig wisselen tussen de tegenwoordige en verleden tijd geeft ze talloze collega’s die dit minder succesvol oppakten het nakijken. En dat ze besloot dit redelijk onbekende fenomeen onder de aandacht te brengen, verdient natuurlijk ook een pluim. ‘Sworn Virgin’ is een interessante, vaak authentiek overkomende film (zeker in het gedeelte dat zich in Albanië afspeelt), dat een groter publiek verdient dan het waarschijnlijk zal krijgen.

Monica Meijer

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 15 oktober 2015
DVD-release: 25 februari 2016