Sylt – The Land Where the Ground Shrinks – Sylt, das Land wo sich die Erde zurückzieht (2009)
Regie: Samuel Bester | 50 minuten | documentaire
Wie een BBC-achtige documentaire verwacht, met een sonore vertelstem die de kijker door de geschiedenis en het landschap van het eiland leidt, komt bedrogen uit. Dat is niet de manier waarop regisseur Samuel Bester film maakt. Bester, van Franse en Duitse komaf, maar geboren in het Zwitserse Genève heeft voor een onconventionele aanpak gekozen om Sylt en de strijd tegen het water vorm te geven.
Sylt ligt voor de kust van de deelstaat Schleswig-Holstein in het noorden van Duitsland, bijna pal voor de grens met buurland Denemarken en maakt onderdeel uit de zogeheten “Nordfriesische Insel”. Filmmaker Bester is gefascineerd door het eiland en maakte er vijftien jaar lang opnamen, zowel privé als professioneel.
De hoofdmoot van zijn werk is de 50 minutende durende docu ‘Sylt, so weit das Auge reicht’ uit 2008, waarin het eiland wordt verkend en vooral de werkzaamheden van de bewoners om hun eiland te behouden. Het water van de Noordzee probeert steeds opnieuw delen van het eiland te veroveren en de inwoners verzetten zich tegen deze belegering. Het pure natuurgeweld van erosie (door water, wind en vorst) slaat gaten in duinen en kliffen en om te voorkomen dat de effecten hiervan cumulatief gaan werken, minder bescherming zorgt immers de volgende keer voor nòg meer beschadiging, worden er bijvoorbeeld hekken geslagen en duingras geplant, om zo het zand vast te kunnen houden. Maar ook bijvoorbeeld schapen worden ingezet om te grazen en te lopen over grond, die hierdoor aangestampt wordt.
Bester zet geen alwetende voice-over in, noch interviews, maar laat sprekers op het eiland zelf aan het woord. Enigszins hinderlijk hierbij is wel dat de sprekers niet geïntroduceerd worden. Soms is het duidelijk uit de context (zoals de schapenherder), maar vaak blijft het gissen wie er spreekt.
Dat het eiland krimpt, wordt overduidelijk bij een informatieavond waar dia’s getoond worden van de omvang van Sylt. Het verschil in landmassa tussen 1969 en 1992 is schrikbarend te noemen. Even later toont een gids tijdens een rondleiding op het eiland aan een groepje toeristen een bunker en een vuurtoren, die ooit ver uit de kust stonden, maar nu door het water zijn ingehaald. Het centrale dilemma is dat de natuur langzaam maar zeker het eiland opslokt en kapot beukt, terwijl de mensen die er wonen – en geld verdienen met het toerisme – proberen alles in stand te houden. De ironie is dat al die mensenmassa’s ook bijdragen aan de verdere erosie van het eiland en alle inspanningen om de zee te weren soms een averechts effect blijken te hebben.
Naast ‘Sylt, so weit das Auge reicht’ heeft Bester een aantal kortere, meer experimentele docu-films geschoten, die elk tussen de tien en vijftien minuten duren en over verschillende aspecten van het landschap gaan. Bester heeft hierbij gekozen om zijn werk met een Super 8 camera te filmen, wat het geheel een “home video” achtige sfeer geeft. Het lijkt er soms alleen op dat je naar een filmpje van een toerist zit te kijken die voor het eerst zijn nieuwe camera uitprobeert en geen kaas heeft gegeten van montage. De bedoeling van Bester is duidelijk, maar zijn uitwerking laat daarbij wel te wensen over. Zo gaat ‘Bi Di Wik’ uit 1996 de wind en de grillige vormen die in de duinen ontstaan, maar is het enige geluid die van de wind zelf. ‘Ekke Nekkepenn’ heeft geen beeld, maar alleen geluid en gaat over een mystisch zeemonster, terwijl ‘Biike’ volgens de omschrijving over een midwinter festival gaat, maar dat zou je op basis van de 10-minuten durende film zeker niet zeggen. De verzameling wordt gecomplementeerd met ‘Ofskäär’, ‘Kumm Weer’ en ‘Sönemböör’. Naast deze experimentele films heeft Bester ook een compilatie gemaakt van foto’s uit 2006 van het eiland met als titel ‘Sylt auf Abdrift’. Deze prachtige opnamen geven meer voldoening dan sommige van de korte films, die vooral een bepaalde sfeer willen oproepen.
‘Sylt, das Land wo sich die Erde zurückzieht’ is een fraai vormgegeven eerbetoon aan het eiland met een moeizame band met de natuur. De doorsnee kijker zal zich het meest op zijn gemak voelen bij de langere documentaire, want de kortere films zijn vooral geschikt voor de liefhebber.
Hans Geurts