Take Care of Your Scarf, Tatiana – Pidä huivista kiinni, Tatjana (1994)

Regie: Aki Kaurismäki | 65 minuten | komedie | Acteurs: Kati Outinen, Matti Pellonpää, Kirsi Tykkyläinen, Mato Valtonen, Elina Salo, Irma Junnilainen, Veikko Lavi, Pertti Husu, Viktor Vassel, Carl-Erik Calamnius, Atte Blom, Mauri Sumén, Anu Aalto, Matti Ahjoniemi, Riitta Ahjoniemi    

De Finse filmmaker Aki Kaurismäki is een man van gortdroge humor. Zo verkondigt hij veelvuldig dat hij de helft van zijn films stomdronken heeft gemaakt en de andere helft nuchter, maar niemand kan ze uit elkaar houden. Het zit er dik in dat Kaurismäki graag met acteur Matti Pellonpää zijn wodkaatjes dronk. Pellonpää, die uitgroeide tot de favoriete acteur van Kaurismäki en in veel van zijn films een rol speelt, stond bekend als een echte levensgenieter, die leefde in de restaurants waar hij at en dronk, geen eigen huis had en de kleding van zijn personage als zijn eigen droeg. Zijn losbandige levensstijl – Pellonpää dronk niet alleen een stuk in zijn kraag maar rookte ook nog als een ketter – brak de acteur na verloop van tijd op. Pellonpää stierf op 13 juli 1995, amper 44 jaar oud. De man met het ‘noordelijke gezicht uit beton’ was niet meer en Aki Kaurismäki, en ook zijn jongere broer Mika (die eveneens films maakt en veel met hem werkte), konden op zoek naar een nieuwe ‘muze’.

‘Take Care of Your Scarf, Tatiana’ (1994) is de laatste film die Pellonpää en Kaurismäki samen maakten. Centraal in dit droogkomische, maar tegelijkertijd ook tragische verhaal staan twee simpele zielen. Valto (Mato Valtonen) is een kleermaker die nog bij zijn moeder woont. Hij is verslaafd aan koffie. Wanneer hij ontdekt dat de koffie op is, wordt hij kwaad en sluit hij zijn moeder op. Nadat hij een ‘plug-in’ koffiezetapparaat heeft gekocht, zoekt hij zijn maatje Reino (Matti Pellonpää) op. Reino is automonteur en heeft net Valto’s wagen onder handen genomen. Waar Valto niet zonder koffie kan, kan Reino niet zonder wodka. Om te vieren dat zijn auto weer gemaakt is, neemt Valto zijn vriend mee voor een autoritje. Uiteraard ontbreken de koffie en de wodka niet! Onderweg pikken ze twee dames op. De Estse Tatjana (Kati Outinen) en de Russin Klavdia (Kirsi Tykkyläinen) zijn op weg naar Tallinn. De vrouwen doen hun uiterste best om in de smaak te vallen bij het zwijgzame tweetal, maar die lijken hen nauwelijks te hebben opgemerkt. Zijn ze nou zo verlegen of hebben we hier echt te maken met twee contactgestoorde, communicatief onhandige lomperiken?

De films van Aki Kaurismäki staan bekend om hun zwijgzame, eenvoudige karakter. ‘Take Care of Your Scarf, Tatiana’ past perfect in dat plaatje. In het verhaal, dat gesitueerd is in het Finland van de jaren zestig, speelt communicatie – of eigenlijk de moeizaamheid waarmee die verloopt – een belangrijke rol. De liftsters proberen er nog wat van te maken, maar Valto en Reino vangen hun signalen niet of nauwelijks op, wat uiteraard de nodige ongemakkelijke situaties oplevert. Deze mannen zijn ijskonijnen, die uitsluitend te porren zijn voor drank. Het is zo absurd dat het vanzelf grappig wordt. Vooral Valto met zijn koffieverslaving werkt op de lachspieren. Hij slaat geen mogelijkheid over om het warme bruine goedje naar binnen te werken en gaat als een klein kind te keer wanneer hij geen koffie tot zijn beschikking heeft. Reino lijkt zich vooral op te winden over de ‘boerenpummels’ uit Lapland, terwijl hij zichzelf bedreigd voelt door de meer ontwikkelde types uit de stad. Zet twee vrouwen bij hen in de auto en ze ontdooien vanzelf, zou je denken. Niets is minder waar, al hebben de pogingen die Tatiana en Klavdia ondernemen iets aandoenlijks. Hun inspanningen zijn te prijzen; een ander had het bijltje er allang bij neergelegd.

Het is knap dat Kaurismäki met zo weinig ‘input’ toch zo’n boeiende film heeft weten te maken en grappige en ontroerende momenten weet los te weken. Maar ‘Take Care of Your Scarf, Tatiana’ had dan ook niet langer dan 65 minuten moeten duren, want dat eindeloze observeren van dit bizarre viertal wordt uiteindelijk wel wat eentonig. De film is ontdaan van alle ‘uiterlijke’ opsmuk en werd opgenomen in zwart-wit. Uiteraard zit de soundtrack vol obscure, oubollig klinkende Finse rock ’n roll en hillbilly, zoals we van de regisseur gewend zijn. Minimalistisch, sober, expressieloos. Het lijkt alsof de acteurs weinig hoeven doen, maar schijn bedriegt. Vooral Outinen – net als Pellonpää een vaste klant in Kaurismäki’s oeuvre – weet overtuigend het ongemakkelijke gevoel dat ze heeft over te brengen. Waar de mannen vooral het komische aspect uitdragen, vertegenwoordigt zij de tragiek waar zij allen onder gebukt gaan. ‘Take Care of Your Scarf, Tatiana’ is film in zijn puurste, eenvoudigste vorm. Aanrader voor de liefhebbers van het werk van Jim Jarmusch.

Patricia Smagge


Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 19 januari 1995