Témoins: Joris Ivens (1983)

Regie: Robert Destanque | 60 minuten | documentaire

De documentaire ‘Témoins’, wat “niet meer” is dan een lang interview met Joris Ivens, wordt als extraatje gepresenteerd op de dvd-verzamelbox “Joris Ivens, Wereldcineast” maar is niet zomaar opvulling. Voor liefhebbers van de films van Ivens of van de filmkunst in het algemeen is dit verplichte kost.  Zo’n beetje het hele oeuvre van de Nederlandse filmpionier wordt besproken, waarbij hij technische details geeft bij de productie van zijn werk maar vooral ingaat op zijn motieven voor het maken van de films in zijn lange carrière. Niet alleen krijgt de kijker meer inzicht in de persoon Ivens zelf, zijn films krijgen ook een verhoogde waarde en een bredere context. De belangrijke plaats van Ivens en zijn werk in de filmgeschiedenis wordt duidelijk, niet in de laatste plaats omdat hij tot een select gezelschap filmmakers behoorde die de documentairevorm en filmische avant-garde praktisch aan het uitvinden was. Ook gaan Ivens en interviewer Destanque, die nagenoeg onzichtbaar blijft in de documentaire, de ideologische vraagstukken niet uit de weg. Ivens’ (vroegere) allianties met het socialisme en communisme worden uitgebreid behandeld. Hoewel hij na verloop van tijd afstand heeft genomen van bepaalde denkbeelden of regimes waar hij zich achter schaarde en zich niet meer tot de huidige vormen van die stromingen voelt aangetrokken, vindt hij niet dat hij destijds “fout” zat. Het ging en gaat Ivens in essentie om menselijkheid en om een brede opvatting van “gerechtigheid”. Hieronder verstaat hij dat eenieder vrijheid en onafhankelijkheid verdient, maar dat hij bij zijn zelfbeschikkingsrecht natuurlijk ook te maken heeft met zijn gemeenschap. Kortom, je moet ook aan je medemens denken. Deze twee waarden moeten in complete harmonie zijn. Dit gedachtegoed is wat hem vooral heeft voortgestuwd en gemotiveerd in zijn filmische keuzes.

‘Témoins’ geeft ook meer inzicht in de persoon Ivens, wanneer de filmmaker verhaalt over zijn jeugd in Nijmegen en zijn behoefte om zijn familie en zijn thuisland achter zich te laten. Hij wil grotere dingen doen en meer plaatsen zien. Hij wil echt iets nalaten na zijn dood; dat dit de bedoeling is van het leven op aarde is voor hem, op latere leeftijd, zo klaar als een klontje. En hierin is hij goed geslaagd, getuige zijn indrukwekkende cv.

Bart Rietvink

Waardering: 3.5