The Assasination of Jesse James by the Coward Robert Ford (2007)

Regie: Andrew Dominik | 160 minuten | drama, western | Acteurs: Brad Pitt, Zooey Deschanel, Mary-Louise Parker, Casey Affleck, Sam Rockwell, Sam Shepard, Jeremy Renner, Ted Levine, Garret Dillahunt, Paul Schneider, Michael Parks, Pat Healy, Meredith Henderson, Brooklynn Proulx, Kailin See, Sara Fowlow, Myrna Vallance, Julie Boucher, Barbara Kozicki, Anthony Harrison, Adam Arlukiewicz, Joel McNichol, Dustin Bollinger, Joel Duncan, Tanis Dolman, Lauren Calvert, Sarah Murphy-Dyson, Jesse Frechette, Laryssa Yanchak, Karen Gartner    

Kaarslicht, verweerd en versleten hout, modder en ruiten waar je slecht doorheen kunt zien, zo moet het echt geweest zijn. Dit is geen western zoals we die kennen van John Ford, of Sergio Leone, zelfs niet zoals de latere westerns van Clint Eastwood. En niet alleen omdat de titel zo lang is. In deze film vind je geen helden die stoer knallend de bink uithangen of met een big smile de zwakkeren beschermen tegen de sterkeren. Geen snelle jongens op snelle paarden, met snelle geweren en pistolen. Geen heldenepos met bombastische muziek. De film duikt achter dit masker van heroïek en gaat op zoek naar de mensen achter de legendes en stuit op een wereld vol eenzaamheid en angst.

Op zoek naar de ware identiteit van de beruchte Jesse James, die in Amerika ongeveer dezelfde status had als Che Guevara in Cuba, vinden we ook zijn grootste fan, Robert Ford, een lafaard kennelijk. Toch was Jesse James ook een lafaard. Hij schoot mensen in de rug als dat moest en maakte iedereen af die hem in de weg liep. Maar ja, je bent een volksheld of je bent het niet. Een dergelijk beeld kent een ongeëvenaarde hardnekkigheid. Andrew Dominik laat hem nog meer zijn, zoals een echtgenoot en huisvader, maar vooral ook een gekweld mens dat een rusteloos, onzeker bestaan leidde. Afwijzing. Dat lijkt het motief voor de moord.

Maar er speelt continue meer dan de oppervlakte toont. De relatie tussen Jesse James (Brad Pitt in een doorleefde rol) en zijn bewonderaar Ford (Casey Affleck) is heel beladen. Waarom tolereerde Jesse die man? Er hangt iets homo-erotisch omheen, spannend, want je voelt zowel wederzijdse interesse als onbegrip en afkeer. Dat laatste vooral vanuit Ford. Hij lijkt verliefd op Jesse, maar lijkt hem tegelijkertijd te haten. En waarom? Jaloezie? De uiteindelijke moord is een actie tot zelfbehoud, maar ook hier weer zit er meer achter.

Dit is geen alledaagse film. Niet alleen voldoet hij niet aan de genre standaard, hij verrast op vele vlakken. De cinematografie van Roger Deakins (een grote in het vak, die onder andere veel voor de Coen Brothers werkte) is oogstrelend en ook ‘anders’. Zijn beelden zijn soms net houtskoolschetsen. De sequenties met voice-over zien eruit alsof er door de bodem van een glas zijn gefilmd, waardoor de randjes vaag worden. Het geeft een vervreemdend, ouderwets gevoel, dat goed past bij de algehele sfeer.

Nick Cave tekende voor de soundtrack, die verbazingwekkend frivool is, wat prima uitpakt. Met tingtingelende instrumentjes vinden de zware beeldtonen een lichte tegenkleur die een en ander relativeert. Jesse’s heldenstatus speelt hem parten, je ziet hoe hij lijdt onder zijn eigen waakzaamheid, en hij heeft een zesde zintuig ontwikkeld voor verraad. Misschien wílde hij wel sterven. Zo bezien is Robert Ford dus zijn Judas. Het laatste gedeelte van de vertelling is vooral op hem gericht, na de moord. Hoe hij de fel begeerde sterstatus van Jesse James overneemt, met alle positieve en steeds groter wordende negatieve kanten ervan. Dit deel had overigens wel wat korter gemogen, het is immers ook een beetje mosterd na de maaltijd. ‘The Assassination of Jesse James by the Coward Robert Ford’ is een western zoals je nog nooit gezien hebt. Pure filmpoëzie, waar je wel even voor moet gaan zitten. Maar wat loont het de moeite!

Arjen Dijkstra

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 8 november 2007