The Conspirator: Mary Surratt and the Plot to Kill Lincoln (2011)
Regie: Tom Jennings | 61 minuten | documentaire | Verteller: Jamie Hanes
Interessante documentaire over de nasleep van de moord op president Lincoln (1809-1865) en het proces tegen één van de belangrijkste verdachten: Mary Surratt. De documentaire sluit aan bij de film ‘The Conspirator’ (2010) en geeft meer achtergronden over de samenzwering en de mysterieuze rol van Mary Surratt.
Abraham Lincoln was de eerste president van de Verenigde Staten die werd vermoord. En hoewel John Wilkes Booth degene was die de trekker overhaalde, was hij zeker niet alleen. Latere presidenten Garfield (in 1881) en McKinley (in 1901) werden door “eenzame gekken” vermoord en dat is ook het officiële verhaal over de moord op president Kennedy (in 1963), al wordt daar door velen aan getwijfeld. Bij de moord op Lincoln was er in zonder twijfel sprake van een complot.
Tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog (1861-1865) tussen de Unie (het Noorden) en de Confederatie (het Zuiden) vielen honderdduizenden slachtoffers. Toen de oorlogskansen voor het Zuiden steeds somberder werden, besloot de bekende acteur John Wilkes Booth om te proberen om Abraham Lincoln te ontvoeren, om hem te kunnen ruilen tegen krijgsgevangenen. Toen dit onmogelijk bleek, stapte hij over op moord. Met zijn handlangers, waaronder John Surratt, kwamen ze vaak samen in het pension van Johns moeder, de 42-jarige Mary Surratt. Volgens de toenmalige Grondwet was na de vice-president de minister van Buitenlandse Zaken de volgende in de lijn van opvolging. Vandaar dat Booth een ambitieus plan smeedde om niet alleen Lincoln te vermoorden, maar ook vice-president Johnson en minister William Seward. De beoogde moordenaar van Johnson krabbelde op het laatste moment terug, maar Seward (die bedlegerig was met botbreuken na een ongeluk met een rijtuig) en verschillende mensen in zijn huis raakten zwaar gewond.
Onder leiding van de onbuigzame minister van Oorlog Edwin Stanton wordt een klopjacht ingezet, die onder meer leidt tot de arrestatie van Mary Surratt. Lincolns daadwerkelijke moordenaar, John Wilkes Booth, is dan al dood. Hij werd ingesloten in een schuur in Maryland en doodgeschoten. Een speciale militaire rechtbank berecht de in totaal zeven verdachten in de zomer van 1865.
De bioscoopfilm en de documentaire vullen elkaar mooi aan en is het zeker niet twee keer hetzelfde verhaal. De docu belicht andere details en legt ook andere nuances, die in de film niet altijd terug te vinden zijn. Sommige scènes zijn rechtstreeks uit de film overgebracht, maar er zijn ook reconstructies met acteurs te zien. Daarnaast worden oude foto’s, tekeningen en kranten gebruikt om de gebeurtenissen te schetsen. Uiteraard zijn er ook de gebruikelijke ’talking heads’, in dit geval (militair) historici en deskundigen, die aan het woord komen over het verloop van het proces. De vertelstem van Jamie Hanes loodst de kijker bekwaam langs verschillende aspecten die niet direct relevant zijn voor het proces zelf, van de inrichting van de rechtszaal – en hoe die er nu uitziet – tot de technieken van de beroemde fotograaf Alexander Gardner (die de verdachten op artistieke wijze fotografeerde).
De documentaire is als extra toegevoegd op de blu-ray en dvd van ‘The Conspirator’. De kijker moet zelf maar beslissen om eerst de film of de documentaire te bekijken. Voor beide opties valt wat te zeggen. Enerzijds geeft de documentaire geeft een helder overzicht en legt de focus vooral bij Mary’s rol, waar de film niet alle plotelementen even goed uitwerkt en op sommige punten onduidelijk is. Anderzijds biedt de film het voordeel van goed geacteerd drama, waardoor je als kijker meer in het verhaal gezogen wordt.
Hans Geurts