The Damned of the Sea – Les damnés de la mer (2008)
Regie: Jawad Rhalib | 71 minuten| documentaire
Een gebruinde Zweedse man met een bermudazwembroek aan zit in een grote comfortabele stoel op een groot vissersschip. Zijn blote voeten rusten nonchalant op het grote houten stuurwiel van het schip. Niet zomaar een schip, het is een treiler. Met de grote boot en met behulp van geavanceerde sonarsystemen en grote visnetten, probeert de Zweedse Joanes zo veel mogelijk vis uit de Marokkaanse zee te halen. “In Zweden was het meer politiek dan vissen. Hier is er voor ons geen visquotum. In Zweden en de rest van Europa hadden we geen toekomst meer. Hier in Dakhla kunnen we het hele jaar onbeperkt vissen.”
In de hele wereld zijn er 437 miljoen kleine vissers die van minder dan twee euro per dag moeten rondkomen. De wateren van Dakhla zijn op dit moment nog het meest visrijke gebied ter wereld. Maar dat wat ooit het paradijs voor de Marokkaanse vissers was, is verandert in een hel. In ‘The Damned of the Sea’ zie je het strand van Dakhla, waar de kleine vissersboten dag na dag op dezelfde plaats blijven liggen. Onderhevig aan de ruwe zeewind, bladdert de verf van de bootjes steeds verder af. De wind wappert ook langs de zelfgemaakte hutjes die vlakbij het strand staan. Huisjes gebouwd van plastic, karton en golfplaten. Hier wonen mannen, vrouwen en kinderen die hun familie elders in Marokko achter hebben gelaten, om in Dakhla een klein beetje geld te verdienen. In de zee bij hun familie is alle vis verdwenen door de overmatige visvangst van grote westerse boten met hun sleepnetten. In Dakhla is nu nog voldoende vis te vangen, maar voor hoe lang nog?
Regisseur Jawad Rhalib, die eerder de documentaire ‘El Ejido, la loi du profit’ in Marokko maakte, brengt op een bijna pijnlijke manier in beeld hoe de grote westerse vismagnaten de Marokkaanse zee leeghalen. In ‘The Damned of the Sea’ worden vier verschillende groepen binnen de visvangst gevolgd. Joanes en zijn grote boot, de Marokkaanse vissers die op deze boot werken, de kleine Marokkaanse vissers die aan het strand wonen en vanwege een biologische stop op de visvangst de zee niet meer op mogen, en de bedelares Ghislane.
Ghislane is al zestien jaar werkloos, sinds de conservenfabriek waar ze werkte gesloten werd. Nu probeert ze iedere dag bij de kleine vissers een beetje afgedankte vis bij elkaar te sprokkelen om door te verkopen. Van het kleine beetje geld wat ze hiermee verdient, moet ze haar twee kinderen, zus en moeder onderhouden. De sociale druk maakt het zowel Ghislane als de kleine vissers moeilijk. “Ik laat mijn hoofd niet hangen voor de ogen van de buren, ik verkoop nog liever mijn tv als het moet. Ze stelen onze vis terwijl wij in de misère zitten en vergeten worden.” Ghislane wil het bedelende bestaan erg graag achter zich laten en gaan werken voor haar geld. Ze wil mee vissen met de mannen, maar dit staan zij niet toe. Een vrouw in hun midden tijdens het zware werk op zee is volgens hen onmogelijk. Daarbij zijn ze veel te bang voor nog meer concurrentie. “We moeten dagen varen voor een kleine mand vis. Als het zo doorgaan dan zullen we in 2010 enkel nog vis op foto’s zien.” De Marokkaanse vissers zijn bang voor morgen, want hun Europese collega’s hebben meer rechten in de Marokkaanse zee dan zijzelf. Toch blijven ze hopen dat de situatie op een dag zal veranderen, want terug naar huis durven ze niet. “We kunnen niet terug met lege handen. We zouden een schande zijn voor onze familie.”
Jawad Rhalib maakt pijnlijk duidelijk dat er hier in Dakhla en in heel Marokko iets heel erg mis gaat. De vissen worden beschermd tegen de verkeerde vissers en hebben op deze manier geen toekomst. De Marokkaanse vissers hebben totaal geen rechten. Alle vis gaat het land uit en vis is in Marokko een luxe product geworden. Dat Dakhla niet de enige plaats is waar uitbuiting door het westen het geval is, mag duidelijk zijn. ‘The Damned of the Sea’ zorgt er in ieder geval voor dat je het blikje Marokkaanse sardientjes in je voorraadkast met ietwat andere ogen gaat bekijken.
Phileau Mey