The Dark Knight (2008)

Regie: Christopher Nolan | 152 minuten | actie, drama, thriller, misdaad |Acteurs: Christian Bale, Michael Caine, Heath Ledger, Maggie Gyllenhaal, Gary Oldman, Morgan Freeman, Eric Roberts, Aaron Eckhart, Cillian Murphy, Anthony Michael Hall, Monique Curnen, Nestor Carbonell, Joshua Harto, Michael Jai White, Chucky Venice, Nydia Rodriguez Terracina, Melinda McGraw, Nathan Gamble, Danny Goldring, Chin Han, Sarah Jayne Dunn, William Fichtner, Vincenzo Nicoli, Beatrice Rosen, Winston Ellis, Colin McFarlane, Ritchie Coster    

Het is een gruwelijke grap: de Joker is Heath Ledgers beste rol ooit en het is meteen zijn laatste geworden. Ledgers optreden in ‘Brokeback Mountain’ was verre van onverdienstelijk, maar zijn vertolking in Christopher Nolans ‘The Dark Knight’ maakt voorgoed duidelijk dat hij een werkelijk grootse carrière tegemoet had kunnen gaan. Een carrière die in januari 2008 bruut een halt werd toegeroepen door het plotselinge overlijden van de veelbelovende jonge acteur. De Joker zelf zou hierop waarschijnlijk reageren met zijn gepatenteerde maniakale lach, maar de filmwereld huilt. Door zijn geïnspireerde acteerwerk drukt Ledger een groot stempel op de beste Batmanfilm tot op heden. Het is een briljante vertolking van een klassieke filmschurk in een zomerblockbuster die alle hype eindelijk eens weet waar te maken: ‘The Dark Knight’.

Het is geen kleine opgave: een rol die eerder is vertolkt door niemand minder dan Jack Nicholson nieuw leven inblazen en eer aandoen. Want het is deze combinatie die cruciaal en o zo delicaat is. Het is bijna onmogelijk om de juiste balans te vinden. Aan de ene kant mag deze nieuwe Joker niet teveel op de oude lijken, vanwege de dan onvermijdelijke vergelijkingen met Nicholson en beschuldigingen van gebrek aan creativiteit, maar aan de andere kant moet het personage wel herkenbaar blijven als de Joker in diens uiterlijk en reeds eerder geïntroduceerde trekjes. Ledger slaagt er wonderwel in om een overtuigend, tegelijkertijd nieuw en vertrouwd, personage neer te zetten. Uiteraard heeft hij nog steeds clownschmink op zijn gezicht, die ook hier bedoeld is om een gezichtsverminking te verhullen. Wel is de schmink hier wat uitgelopen, waarschijnlijk om de anarchie en chaos als levensfilosofie van de Joker te benadrukken, en misschien om hem een tragisch uiterlijk te geven door de mogelijke suggestie dat zijn tranen verantwoordelijk zijn voor het uitlopen van zijn make-up. Ook ziet hij er dreigender uit door de zwarte oogschaduw. Verder heeft hij ook nog steeds de vertrouwde kakellach van de oude Joker, al gebruikt Ledger deze met meer dosering dan Nicholson. Deze laatste was toch vooral een stripfiguur die, tamelijk briljant, weliswaar, tot leven werd gewekt terwijl Ledgers Joker meer dramatisch gewicht heeft. Hij heeft jeugdtrauma’s en komt realistisch over als een excentrieke psychopaat die uit is op chaos in de samenleving. Daarnaast is hij gelukkig ook nog erg goed te verteren als film- of stripverhaalschurk, met geinige tics en zwartkomische acties. Zo laat hij een potlood op een tafel “”verdwijnen”” door een schedel van een andere schurk erop kapot te slaan, en stopt hij een granaat bij een ander slachtoffer in de mond waarna hij zelf wegrijdt in een busje met een aan de granaatpin bevestigd touwtje in zijn handen. De uitkomst laat zich raden.

‘Batman Begins’, Nolans eerste Batmanfilm, wordt op vele fronten verbeterd in ‘The Dark Knight’. Een van de grootste manco’s van die film was dat er geen goede, tot de verbeelding sprekende schurk in zat waar Batman zijn krachten mee kon meten. Dit is nu met ‘The Dark Knight’ volledig opgelost door de aanwezigheid van de Joker, die tenslotte Batmans aartsvijand is. Het duurt even voordat er een echte confrontatie tussen de vleermuis en de clown plaatsvindt, maar het geduld van de kijker wordt dan gelukkig ook rijkelijk beloond. Een ander sterk punt van ‘The Dark Knight’ is dat de rol van Gary Oldmans Commisaris Gordon danig is uitgebreid. Het is altijd goed om deze topacteur, die in iedere rol weet te verdwijnen, in een grotere rol te zien. Hetzelfde geldt voor Morgan Freeman. Het begint saai te worden om dit steeds over deze acteur te moeten zeggen, maar hij weet altijd een extra kwaliteit aan een film toe te voegen met zijn innemende persoonlijkheid en uitstraling. Hier is hij iets minder het slaafse hulpje dat gewoon doet wat Bruce Wayne hem opdraagt en krijgt zijn personage meer verdieping. Verder is Maggie Gyllenhaal een prima vervanging voor Katie Holmes die niet geheel op haar plaats leek in ‘Begins’, is Eric Roberts gewoon acceptabel als maffioso, en is Aaron Eckhart een welkome aanvulling door zijn subtiele vertolking van aanklager Harvey Dent. Hoewel de film hier en daar wat praterig is, bevat ‘The Dark Knight’ veel actie en leuke nieuwe gadgets. Ook lijkt Nolan naar de kritiek te hebben geluisterd dat in zijn vorige film de gevechten niet altijd even duidelijk waren. Deze zijn nu wat overzichtelijker in beeld gebracht.

Bale gebruikt nog steeds een wat eigenaardige donkere en raspende stem wanneer hij Batman is, wat de kijker enigszins uit de film trekt, en het cliché van het ineens verdwijnen in het midden van de dialoog van een ander personage had wellicht ook een andere vorm kunnen krijgen. Maar dit zijn slechts kleine bezwaren. Iets hinderlijker zijn de praterige, uitleggerige momenten in de film, waarin er iets te makkelijk en netjes de boodschap of morele dilemma’s voor de kijker worden uiteengezet. Ook worden deze boodschappen te voorspelbaar herhaald door andere personages en had er in het geheel wat meer aan de intelligentie van de kijker overgelaten kunnen worden. Tenslotte lijkt het verhaalaspect van een wereld die een held als Batman niet nodig heeft – of hier geen behoefte aan heeft – wat veel op eenzelfde idee in Bryan Singers ‘Superman Returns’. Gelukkig vormen deze momenten en aspecten slechts een klein deel van de film als geheel, en is ‘The Dark Knight’ vooral een groot succes, zowel wat betreft drama als spektakel.

Liefhebbers van superheldenfilms die het vooral om de lol gaat en stripverhaalachtige, ongecompliceerde personages, zullen misschien wat minder enthousiast de bioscoopzaal verlaten vanwege de dramatische sfeer van ‘The Dark Knight’. ‘The Dark Knight’ heeft namelijk toch, ondanks de zwarte humor en leuke actiemomenten, een tamelijk zware dramatische lading. Maar diegenen die Spider-Mans worstelingen met zichzelf verwelkomden, Ang Lee’s psychologische benadering van het Hulkpersonage konden waarderen, of gewoonweg de realistische, semi-dramatische stijl van ‘Batman Begins’ graag terug willen zien, gecombineerd met spetterende actie en hoogstaand acteerwerk, kunnen hun lol op. ‘The Dark Knight’ zal bij menig kijker een brede Jokergrijns op het gezicht toveren.

Bart Rietvink

Waardering: 4

Bioscooprelease: 24 juli 2008