The Event – Sobytie (2015)

Regie: Sergey Loznitsa | 74 minuten | documentaire, geschiedenis

Met ‘The Event’ keert de Oekraïense filmmaker Sergei Loznitsa terug naar het Rusland van het begin van de jaren negentig in de vorige eeuw, om precies te zijn augustus 1991. In Moskou werd er door communisten van de oude garde een mislukte staatsgreep gepleegd (al wist men ten tijde van het filmen natuurlijk niet dat de coup zou falen). President Gorbatsjov van de Sovjet-Unie verloor flink aanzien en president Boris Jeltsin van Rusland wist na een vlammend betoog het leger aan zijn zijde te krijgen en werd als winnaar onthaald. In 1991 waren de mensen voor hun nieuwsvergaring natuurlijk afhankelijk van media als kranten, televisie en radio. Internet en mobiele telefoons waren nog science fiction. Wanneer de kranten niet meer verschijnen en er op de zenders alleen Tsjaikovski’s Het Zwanenmeer op repeat te horen is, is er maar één ding dat je kunt doen: de straat op. Het is misschien moeilijk voor te stellen hoe de rest van het land die onzekerheid als gevolg van de gebeurtenissen in Moskou ervoer, maar bij het zien van ‘The Event’ wordt dat wel duidelijk.

Samengesteld van zwart-witte opnamen die destijds door een team van acht cameramannen, werkzaam bij de St. Petersburg Documentary Film Studio, zijn gemaakt (en aangevuld met materiaal uit de Leningrad Cinema Chronicles), is het alsof je er zelf bij bent. Alsof je zelf wandelt over het Paleisplein en luistert naar de onsamenhangende speeches die af en toe uitgezonden worden. Voor een moment lijkt het zelfs of je Russisch kunt, omdat je gretig de pamfletten die uitgedeeld worden bekijkt, tot je bedenkt dat je het niet kunt lezen (althans, dat zal voor de meeste kijkers gelden). Omdat Loznitsa de film gemaakt heeft zonder gebruik te maken van voice-over of extra informatie, tast de kijker – zonder gedegen voorkennis van de Russische geschiedenis – net zo in het duister als de overige inwoners van Sint-Petersburg; ook zij weten ten tijde van de opnamen niet wat er precies aan de hand is. Dat werkt verbazingwekkend goed. Aanvankelijk kost het wat tijd om betrokken te raken, maar het wordt al snel moeilijk om je ogen van het doek af te wenden. De emoties raken je in het hart.

‘The Event’ geeft naast een prachtig tijdsbeeld (permanentjes, snorren en baarden, oversized spijkerjassen en veel te grote brilmonturen) – wat is het toch een fijne bezigheid; mensen kijken – een ontluisterend beeld van een natie in afwachting van verlossing. Wat opvalt is hoe vreedzaam alles verloopt – en eigenlijk is dat weer tekenend voor ons wereldbeeld. Je verwacht gewoon bij mensenmassa’s, tegen de politiek geladen achtergrond, dat er rellen uitbreken, maar niets is minder waar. En wanneer het vredesteken door duizenden mensen tegelijk wordt gegeven, bezorgt je dat de koude rillingen. De hoop dat alles nu alleen maar beter kan worden is van de gezichten af te lezen en je zou willen dat je ze stiekem in kunt fluisteren dat ze niet al te veel van deze coup moeten verwachten. Maar ja, had dat wat uitgemaakt? Fascinerende documentaire.

Monica Meijer

Waardering: 4

Bioscooprelease: 10 maart 2016