The Glass Menagerie (1987)

Regie: Paul Newman | 134 minuten | drama | Acteurs: Joanne Woodward, John Malkovich, Karen Allen, James Naughton

De naam van acteur Paul Newman zal altijd onlosmakelijk verbonden blijven met legendarische films als ‘Butch Cassidy and the Sundance Kid’. Maar dat de in 2008 overleden filmster ook wel eens plaatsnam in de regisseursstoel, is minder bekend. Newman deed dit niet onverdienstelijk, zo blijkt na het zien van ‘The Glass Menagerie’. Zeer terecht dat de film meedong voor een Gouden Palm tijdens het Cannes filmfestival in 1987 en jammer dat Newman buiten de boot viel. Deze verfilming van Tennessee Williams’ gelijknamige toneelstuk is namelijk een solide film.

Newman start ‘The Glass Menagerie’ op een niet alledaagse manier. De kijker wordt direct aangesproken; je wordt begroet door Tom Wingfield (John Malkovich) die uitlegt dat het maar een toneelstuk is, hij memoreert over de jaren dertig. In een aftands appartement, wat eens de thuisbasis vormde voor de Wingfields, blikt Tom terug op het verleden.

In deze flashback maken we kennis met Toms moeder Amanda (Joanne Woodward), die hem een preek over zijn eetgewoonten geeft. Toms zus Laura (Karen Allen) blijft buiten schot. Na het eten verhaalt Amanda over haar vrijgezelle tijd; dat ze de keus had uit zeventien mannen maar koos voor de jongeman Wingfield, een telefoonverkoper met een passie voor reizen. Tom heeft het wel gehad met zijn moeders bemoeienissen. De verhouding tussen hen staat dan ook onder een flinke spanning.

Toms zuster Laura laat de preken van moeder allemaal wat welgevallen. Ze leeft in haar eigen wereldje; Laura trekt zich graag terug op de bank met haar glazen dierenverzameling, tot grote ergernis van moeder. Amanda wil zo graag dat haar dochter wat maakt van het leven en dat ze gaat trouwen. Het wordt haar obsessie om een man te regelen voor Laura. Amanda zet Tom zodanig onder druk dat hij regelt dat een collega (James Naughton) langskomt om te eten. Ze hoopt dat deze bezoeker Laura uit haar schulp zal halen…

Vanaf het eerste moment dat actrice Joanne Woodward én echtgenote van Newman in beeld komt, zet ze de camera naar haar hand. Ze vult het scherm letterlijk en figuurlijk met de drukke persoonlijkheid van Amanda; de energie spat er vanaf. Bijvoorbeeld wanneer Amanda een levendige monoloog houdt over haar debutantentijd. Woodward zet knap een praatzieke moeder neer die je soms maar al te graag achter het behang wil plakken.

Laura is precies de tegenpool van haar moeder; haar persoonlijkheid bruist totaal niet. Maar actrice Karen Allen – vooral bekend als Indiana Jones’ geliefde Marion – presteert top. Zij vertolkt de onzekere en afwezige Laura erg goed door haar ingetogen spel. Met haar ogen en lichaamshouding weet Allen zoveel uit te drukken over de gemoedstoestand van Laura dat woorden bijna onnodig zijn.

Allens filmbroer John Malkovich speelt ook goed. De acteur weet prima de onderhuidse ergernis van Tom te verwerken in zijn spel. Malkovich weet deze boosheid prachtig te kanaliseren tot een flinke climax in de scène waarin Amanda aan Tom vraagt waar hij ’s avonds uithangt. Malkovich weet met de juiste dosis woede en sarcasme een antwoord te formuleren. En ook de laatste woede-uitbarsting is een sterk moment. Geen wonder dat acteur Malkovich vaak gecast wordt als slechterik. Tegenspeler James Naughton (‘The Devil Wears Prada’, tv-serie “Gossip Girl”), die de collega vertolkt, valt bij Malkovich in het niet, hij komt in eerste instantie wat vlak over. Maar Naughtons personage wint aan kracht als je hem ziet converseren met Laura. Vooral als de acteur met ontroerende passie vertelt wat zijn perceptie is van Laura.

‘The Glass Menagerie’ zit vol symboliek als je de film nader analyseert. Dit is ook de kracht van het verhaal; het is niet eendimensionaal. Door de interactie van scènes als Malkovich als verteller, houdt Newman je bij de les en vormt het ook een mooie overgang tussen de verschillende gebeurtenissen. Alle lof voor Newman en de cast, want ‘The Glass Menagerie’ is zeer geslaagd.

Ans Wijngaarden