The Grandmothers of the Revolution – Babice revolucije (2006)
Regie: Petra Seliskar | 90 minuten | documentaire | Met: Petra Seliskar, Brand Ferro
De multi-etnische geschiedenis van het 20e-eeuwse Joegoslavië en van de landen die er nu weer uit voortgekomen zijn, is voer voor interessante familieverhalen. Familieverhalen die iets vertellen over de persoonlijke beleving van de ‘revolutie’, de communistische periode. Die gedachte moet voor de Sloveense Petra Seliskar aanleiding zijn geweest voor deze documentaire. Neem daarbij nog het ’tropische’ gegeven dat haar Macedonische vriend ook nog eens een Cubaanse gastarbeider/student als vader heeft, en de verhalen worden nog interessanter.
Dit idee, en de uitwerking ervan door zowel haar eigen grootvader als de grootmoeders van haar vriend te interviewen, moeten wel een interessante documentaire opleveren. Het resultaat, ‘The Grandmothers of the Revolution’ valt helaas tegen. De drie verhalen blijven drie aparte verhalen, en Seliskar gebruikt de verhalen teveel om allerlei andere feiten en gebeurtenissen aan op te hangen. Het levert veel historisch beeldmateriaal op, maar weinig samenhang. Bovendien doet het af aan de persoonlijke, en vaak ook zeer tragische verhalen. Met moeite valt uit de documentaire te herleiden dat haar eigen grootvader tijdens de Tweede Wereldoorlog heulde met de bezetter, waarschijnlijk meer uit pragmatisch oogpunt dan uit overtuiging. Maar het verhaal wordt zo onsamenhangend verteld dat de tragiek van het verhaal volledig verdwijnt.
De verhalen van de twee grootmoeders krijgen meer aandacht. Maar het verhaal van de Macedonische grootmoeder is eigenlijk meer het verhaal van een overleden Macedonische oom en van de Cubaanse schoonzoon. En diezelfde schoonzoon verwordt weer tot een afwezige figurant als de Cubaanse grootmoeder in beeld komt. De documentaire besteedt de meeste aandacht aan deze vrouw, die nog altijd pal achter Fidel Castro en vooral Che Guevara staat. Maar onduidelijk blijft wat haar eigen verhaal nu zo interessant maakt. Haar zoon, de vader van Seliskars vriend is al decennia niet meer op Cuba geweest, en lijkt meer een vrijbuiter dan een revolutionair te zijn geweest.
Seliskar, die zelf als voice-over te horen is, weet de samenhang met haar commentaar niet voldoende te bewerkstelligen. Haar commentaar is vooral een persoonlijke bevinding: ze probeert nadrukkelijk niet politiek stelling te nemen. De ouderen kijken terug, soms met trots, soms met spijt, maar eigenlijk altijd met berusting en Seliskar berust mee. Haar doel was ongetwijfeld een ode te maken: een ode aan de vorige generatie die in moeilijke tijden leefde, en vooral ook een ode aan de diversiteit van mensen. ‘The Grandmothers of the Revolution’ is echter vooral een onsamenhangend bouwwerk geworden: veel verhalen, veel informatie, met liefde verteld, maar de onderlinge verbanden ontbreken.
Daniël Brandsema