The Guns of Navarone (1961)

Regie: J. Lee Thompson | 158 minuten | actie, drama, oorlog, avontuur | Acteurs: Gregory Peck, David Niven, Anthony Quinn, Stanley Baker, Anthony Quayle, James Darren, Irene Papas, Gia Scala, James Robertson Justice, Richard Harris, Bryan Forbes, Allan Cuthbertson, Michael Trubshawe, Percy Herbert, George Mikell, Walter Gotell

Vakkundig gemaakte en spannende oorlogsfilm die terecht een status als klassieker heeft. Vrijwel ieder jaar wordt de film op de Nederlandse en buitenlandse televisie uitgezonden in de bevrijdingsmaand mei. De film is gebaseerd op het boek van thrillerauteur Alistair MacLean en is bij uitstek de beste verfilming van een werk van zijn hand. (Runners-up zijn ‘Where Eagles Dare’ en ‘Ice Station Zebra’).

De film zit knap in elkaar en weet alle ingrediënten van een ouderwetse avonturenfilm in de juiste dosering voor het voetlicht te brengen. Een goed dichtgetimmerd verhaal vol met actie, humor en spanning zorgt voor ruim tweeëneenhalf uur top-entertainment. Ondanks de “historische” inleiding, berust het verhaal op fictie, wat erg spijtig is, omdat het zo’n fantastisch verhaal is.

Volgens het verhaal zitten drieduizend (gewonde) Britse soldaten vast op het eiland Keros en zij moeten geëvacueerd worden. De enige mogelijkheid is via een smalle zeestraat, binnen het bereik van de kanonnen. De missie die het commandoteam krijgt opgedragen staat dan ook onder grote tijdsdruk. De onbetwiste leider is Mallory, gespeeld door Peck in één van zijn beste rollen. Hij zet een complex karakter neer met weinig woorden en is de rots in de branding. Hij wordt capabel ondersteund door een stel rasacteurs. Zo speelt Quinn met veel verve de Griekse kolonel Stavros, die na de oorlog wraak wil nemen op Mallory, maar nu gebroedelijk aan zijn zijde Duitsers doodt. Niven, die zelf officier was tijdens de Tweede Wereldoorlog, is de sarcastische korporaal Miller, die alle promoties weigert of verspeelt, omdat hij alleen nog maar opdrachten uit wil voeren en geen bevelen meer wil geven. De interactie tussen deze drie is werkelijk van wereldklasse. De superbe cast wordt verder aangevuld met Quayle als de onfortuinlijke majoor Franklin en de te vroeg gestorven Baker als “Butcher” Brown, die genoeg heeft van zijn dodelijke vaardigheden met messen. De zanger/acteur James Darren (die ook zijn vocale capaciteiten mag aanspreken) speelt de vurige Spyros Pappadimos, die wraak wil voor de dood van zijn vader. Zijn zus Maria, gespeeld door Irene Papas, is al even vurig, maar dat komt omdat ze hevig verliefd raakt op de zwijgzame weduwnaar Stavros. Ook Gia Scala is erg sterk als de mysterieuze Anna, die door de Duitsers is gemarteld en sindsdien geen woord meer gesproken heeft. Tegen zijn instincten in krijgt Mallory gevoelens voor haar, wat de zaken alleen nog maar verder compliceert. Tot overmaat van ramp wordt het team telkens door de Duitsers op de hielen gezeten, zozeer zelfs dat het vermoeden van verraad binnen de groep de kop opsteekt.

In een kleine rol aan het begin van de film komt ook Richard Harris met – toen nog – vuurrood haar voorbij als pittige Australische luchtmachtofficier, die zijn gal spuwt over het opofferen van zijn mannen bij een zinloos luchtbombardement van de kanonnen.

Regisseur Thompson laat de vaart alleen wat teruglopen op momenten die nodig zijn om even tot rust te komen en toont zich een bekwaam actieregisseur in de meer spannende scènes. Die zijn er genoeg: van de inspectie van de boot op weg naar het eiland, de beklimming van de steile rotswanden op Navarone, de halsbrekende toeren om uit de handen van de bezetters te blijven, de nare ondervragingsscène door een SS-officier (Mikell) en het binnendringen van het fort om bij de kanonnen te kunnen komen, alles is even vakkundig en stijlvol in elkaar gezet. Sommige special effects zijn niet helemaal meer van deze tijd, maar een kniesoor die daarop let. ‘The Guns of Navarone’ is nagenoeg een perfecte oorlogsfilm geworden. Jammer dat het niet echt gebeurd is.

Hans Geurts

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 6 oktober 1961
DVD-release: 7 november 2018 (Retro Collection/Original Poster Collection #8)