The Haunting (1999)

Regie: Jan de Bont | 107 minuten | horror, thriller | Acteurs: Lili Taylor, Liam Neeson, Catherina Zeta-Jones, Owen Wilson, Bruce Dern, Marian Seldes, Alix Koromzay, Todd Field, Virginia Madsen, Michael Cavanaugh, Tom Irwin, Charles Gunning, Saul Priever, M.C. Gainey, Hadley Eure

In deze film spelen de nodige duistere gebeurtenissen zich af in een landhuis dat een negatieve reputatie heeft. En de voortekenen aangaande het nodige op stapel staande onheil zijn legio: het gepraat over een onderzoek naar angst, het spookachtig uitziende landhuis, de bedekte en veelbelovende duistere toespelingen van de huishoudster en diverse andere aanwijzingen…het belooft allemaal niet veel goeds. De omgeving waarin het verhaal zich afspeelt is daarbij goed gekozen en vormgegeven. Een afgelegen, verlaten en immens groot landhuis met tal van lange en donkere gangen en grote ruimtes. Ook het gothisch gehalte van het landhuis bevordert de totstandkoming van een licht unheimische sfeer. Ook diverse onderlinge gesprekken zijn veelzeggend aangaande het naderende onheil dat zich daarna dan ook binnen niet al te lange tijd daadwerkelijk aandient.

Een groot deel van de ontwikkelingen die de kijker de nodige huiver moeten bezorgen wordt hierbij tot stand gebracht door de vele speciale effecten. Jammer genoeg is het juist de overmaat daaraan die in deze film de beklemmende sfeer voor een te groot deel omlaag halen. De duistere gebeurtenissen dienen zich te frequent aan en de speciale effecten zijn hierbij, hoewel redelijk tot goed geslaagd, te overdadig uitgewerkt. Dit wordt naarmate de film vordert steeds duidelijker wanneer de diverse personages zich gesteld zien tegen steeds forser uit de kluiten gewassen manifestaties van de kwaadwillende bovennatuurlijke macht in het landhuis. Met name de scènes aan het eind van de film schieten wat dit betreft hun doel voorbij. Wellicht is het een en ander qua frequentie en afmetingen dusdanig vormgegeven om de nietigheid van de menselijke personages ten opzichte van het kwaad te benadrukken, maar de diverse beelden aan het slot komen net als te veel andere speciale effecten gedurende de hele film te overtrokken over en hebben daardoor in termen van effectief griezelen teveel een averechtse uitwerking. Ook de sfeerverhogend bedoelde muziek komt bij tijd en wijle daardoor juist misplaatst over. Overdaad kan schaden, en dat is hier het geval. Juist een minder frequent optreden van de duistere gebeurtenissen en een gematigder en suggestiever vormgeving daarvan had de instandhouding van de aanvankelijk goed opgeroepen beklemmende sfeer aanzienlijk ten goede gekomen, doordat des te meer op de angst van de kijker voor het onbekende zou zijn ingespeeld.

Ook het verhaal zelf is voor verbetering vatbaar. Het kwaad in deze film schuilt niet in het huis zelf, maar bestaat uit de geest van een boosdoener die in vroeger jaren het huis bewoonde en daar de nodige wandaden pleegde. Al vrij snel komt het verhaal daarmee vooral in het teken te staan van de ontrafeling van het mysterie van wat er zich in vroeger tijden in het landhuis heeft afgespeeld en de persoonlijke strijd die Eleanor met de boze geest in het huis aangaat. Hierbij wordt duidelijk dat ze wordt gestuurd door de geesten van de vroegere slachtoffers van de booswicht uit het verleden. Een aanzienlijk aantal van de bovennatuurlijke gebeurtenissen verliest hiermee in termen van effectief griezelen zijn werking doordat overduidelijk is dat ze zich slechts afspelen om Eleanor bij haar handelen de nodige aanwijzingen te geven. Met name de fluisterstemmen die Eleanor daarbij steeds weer te horen krijgt doen eerder afbreuk aan het spookachtige van de diverse gebeurtenissen dan dat ze een bijdrage eraan leveren. Overbodig genoeg blijkt er opeens ook een familieband tussen Eleanor en een vroegere bewoner van het landhuis te zijn en doet ze de nodige uitspraken waarin de logica of begrijpelijkheid ver te zoeken zijn. Naast deze tekortkomingen verschuift ook de bezorgdheid van de kijker voor het welzijn van de diverse menselijke personages teveel naar de achtergrond. Dit door het te langdurig ontbreken van genoeg fysieke bedreigingen, doordat de karakters ondergesneeuwd raken in de overmaat aan duistere gebeurtenissen en speciale effecten en omdat ook daarnaast hun weinig relevant optreden niet tot de verbeelding spreekt. De overige groepsleden fungeren allereerst lange tijd als ongelovigen met betrekking tot Eleanor’s bovennatuurlijke ervaringen en zijn vooral bezorgd om haar welzijn, en in een later stadium gaan ze vooral voor het gevaar op de loop of bieden hooguit wat vrij nutteloos verzet tegen het kwaad. Het medeleven met de diverse menselijke personages komt dan ook laat en dan nog in geringe mate tot stand, en ook dit draagt niet bepaald bij aan het effectief griezelgehalte in deze film.

Een film met veelbelovende uitgangspunten met een aanvankelijk aardige opgeroepen beklemmende sfeer, die echter vrij snel inzakt. Dit doordat de speciale effecten een te groot deel van de te veroorzaken griezel voor hun rekening moeten nemen. Het overstelpen van de kijker met speciale effecten alleen is, hoewel ze in deze film redelijk tot goed zijn geslaagd, echter niet altijd genoeg om de nodige effectieve horror te bewerkstelligen. In combinatie met het verhaal dat op teveel punten tekort schiet en de verschillende personages die daarin niet genoeg naar voren komen kan deze film daar als een voorbeeld van genoemd worden. Hoewel deze film wel sfeervol overkomt en er naast de geslaagde speciale effecten weliswaar enkele beklemmende scènes in voorkomen met daarbij ook de nodige geslaagde schrikmomenten, zijn er teveel tekortkomingen waardoor het in zijn totaliteit als daadwerkelijk effectief griezelproduct niet kan overtuigen. Vooral geschikt voor de liefhebbers van het luchtige en niet erg serieus te nemen griezelwerk en voor de liefhebbers van speciale effecten.

Frans Buitendijk

Waardering: 2

Bioscooprelease: 14 oktober 1999