The Human Condition II: The Road To Eternity – Ningen no jôken II (1959)

Regie: Masaki Kobayashi | 181 minuten | drama, oorlog, geschiedenis | Acteurs: Tatsuya Nakadai, Michiyo Aratama, Minoru Chiaki, Izumi Hara, Kaneko Iwasaki, Kokinji Katsura, Yusuke Kawazu, Hideo Kidokoro, Mayumi Kurata, Michio Minami, Taketoshi Naitô, Keiji Sada, Kei Sato, Kunie Tanaka, Jun Tatara, Ryohei Uchida, Kenjiro Uemura

Ging ‘No Greater Love’ over de ellende die Japan veroorzaakte in de bezette gebieden, focust ‘The Road To Eternity’ zich op het Japanse militaire apparaat: de onmenselijke trainingmethoden, de hiërarchie, het verbod op zwakte en mededogen en het onvoorwaardelijke en onrealistische geloof in de overwinning.

Na de gebeurtenissen bij de ertsmijn is Kaji (Tatsuya Nakadai) door de Kempeitai (de Japanse militaire politie) op de zwarte lijst gezet. Vernederd en met zijn carrière kapot vlucht Kaji met Michiko uit de desolate Mantsjoerije-regio. Terug in Japan wordt hij onderschept en voor een keuze gezet: de gevangenis of het leger in dat hij zo heeft gevreesd sinds de start van de oorlog. Kaji moet wel voor het leger kiezen.

Niet onverwacht loopt Kaji tijdens zijn training weer tegen onrecht op. Zijn opstandige gedrag wekt ergernis op, maar zijn intelligentie wordt wel erkend door een van zijn meerdere, Kapitein Kudo (Hideo Kidokoro). Als een soldaat in Kaji’s regiment zelfmoord pleegt na talloze vernederingen en pesterijen knapt er iets in Kaji. Dankzij Kudo levert zijn uitspatting hem geen executie op maar zelfs een promotie. Als sergeant probeert hij wanhopig zijn idealen aan zijn pupillen over te brengen maar hij stuit op tegenwerking van medeofficieren en de veteranen in zijn regiment die daar duidelijk anders over denken.

Het bewonderenswaardige – of stomme – aan Kaji’s persoonlijkheid is dat hij nooit wegrent. Een ontsnapping is halverwege de film namelijk een optie. In een memorabele scène heeft Kaji samen met een andere soldaat de mogelijkheid om te vluchten, maar zijn integriteit weerhoudt hem. Hij is liever een idealist in een systeem dat hem verguist dan een vrij man die niets doet. Het getuigt van zijn vastberadenheid en moed, maar verzegelt tegelijkertijd zijn noodlot.

Kobayashi slaagt er in ‘The Road to Eternity’ zonder meer in ons te laten meevoelen met Kaji’s groeiende woede. Nakadai is secuur in het vertolken van de ontwikkelingen van zijn karakter. Kaji wordt steeds gefrustreerder en verbitterder en krijgt, evenredig aan de ellende, een steeds meer gekwelde blik. Uitmuntend is ook het scala aan intens onsympathieke karakters die het contrast tussen Kaji en ‘de rest’ aanscherpen. Er valt weer genoeg te walgen.

Wat ‘The Road To Eternity’ echter opbreekt is het grote aantal herhalingen. Van de 181 minuten wordt een groot deel besteed aan scènes die nagenoeg hetzelfde zijn: de eindeloze ruzies tussen Kaji en de veteranen en het daaropvolgende uitdelen van klappen. De conclusie is altijd dezelfde: zijn omgeving is moreel verdorven en Kaji wordt een tikkeltje zuurder. De intriges en spannende elementen uit het eerste deel zijn helaas compleet verdwenen. De hele film wordt beheerst door de emotionele en fysieke kwelling van Kaji, en voelt daardoor af en toe erg langdradig.

Als karakterstudie en anti-oorlogsstatement is het tweede deel van ‘The Human Condition’ (‘Ningen no Joken’) in alle opzichten geslaagd, al kijkt dit tweede deel een stuk minder prettig dan zijn voorganger. Misschien heeft het iets te maken met Kaji’s steeds grimmiger wordende toekomst, want indruk maken doet ‘The Road To Eternity’ nog even sterk.

Caspar Kraaijpoel