The Hurt Locker (2008)

Regie: Kathryn Bigelow | 131 minuten | actie, drama, thriller, oorlog | Acteurs: Jeremy Renner, Anthony Mackie, Brian Geraghty, Guy Pearce, Ralph Fiennes, David Morse, Evangeline Lilly, Christian Camargo, Suhail Al-Dabbach, Christopher Sayegh, Nabil Koni, Sam Spruell, Sam Redford, Feisal Sadoun, Barrie Rice, Imad Dadudi, Erin Gann, Justin Campbell, Malcolm Barrett, Kristoffer Ryan Winters, J.J. Kandel, Ryan Tramont, Michael Desante, Hasan Darwish, Wasfi Amour, Nibras Quassem, Ben Thomas, Nader Tarawneh, Anas Wellman, Omar Mario, Fleming Campbell

Vanwege de vele internationale nominaties en prijzen heeft distributeur Independent Films besloten ‘The Hurt Locker’ toch in een aantal Nederlandse bioscopen uit te brengen. En dat is eigenlijk niets dan logisch, want het Irakdrama van regisseur Kathryn Bigelow is een indrukwekkend oorlogsportret geworden, dat de krankzinnigheid van alledaagse missies weet te schetsen zoals Oliver Stone dat in de jaren 80 met ‘Platoon’ voor Vietnam ook deed. Toevalligerwijs was Willem Dafoe tijdens de eerste fase van het project in beeld voor een mogelijke rol in het drama. Andere oorlog, dezelfde waanzin, zo lijkt de boodschap. Die boodschap leverde Bigelow onder andere Golden Globe nominaties voor Beste Film en Beste Regisseur op, al moest ze het in beide gevallen discutabel afleggen tegen haar ex-man, James Cameron, die met zijn ‘Avatar’ het ene na het andere record aan het breken is. Het heeft uiteindelijk tot de Academy Awards geduurd tot ze haar wraak kon nemen. Overigens was het diezelfde James Cameron die Bigelow ervan overtuigde deze film te maken, omdat ze er met haar stijl iets unieks van kon maken. Zo werd ze voor haar laatste grote project, ‘K-19: The Widowmaker’ (2002), geprezen om de authenticiteit die ze het verhaal meegaf door de Russen in die historische thriller erg realistisch weg te zetten. Ook hier slaagt ze er bijzonder goed in een waarheidsgetrouwe oorlogssituatie in beeld te brengen. Iedere handeling kan de laatste zijn en op elke straathoek loert het gevaar, treffend in beeld gebracht door de 16 mm handcamera’s die het veldwerk een documentairestijl geven. Het is een stijl die sterk bijdraagt aan het authentieke script van schrijver Mark Boal, die eerder ‘In the Valley of Elah’ (2007) baseerde op een waargebeurd verhaal over een Irakveteraan die na thuiskomst in de VS vermoord werd.

Voor ‘The Hurt Locker’ putte Boal uit eigen ervaringen na een toer in het oorlogsgebied. Zijn kijk op de ontwikkelingen in Irak verhaalt over een driepersoons ontmijningsteam, geleid door sergeant William James (Jeremy Renner), dat met grote regelmaat uitrukt om explosieven op te sporen en onklaar te maken. James is een waaghals met een record aantal ontmantelingen, omdat hij schijnbaar ongehinderd door doodsangsten te werk gaat. Waar hij in een latere scène uitgebreid om gelauwerd wordt door een enthousiaste kolonel (die ergens doet denken aan Robert Duvall in ‘Apocalypse Now’ (1979)), die hem met een brede grijns en ongebreidelde superlatieven kenbaar maakt hoe belangrijk zo’n karakter is voor het succes van het militaire apparaat. Zijn twee ondergeschikten, JT Sanborn (Anthony Mackie) en Owen Eldridge (Brian Geraghty), hebben echter moeite met zijn roekeloze tactieken, omdat hij hun levens en vooral dat van zichzelf steeds weer op het spel zet in een voortdurende adrenalinejacht, aangewakkerd door een overduidelijke verslaving aan leven op het randje. Zij zijn een calculerende teamleider gewend (sergeant Thompson, een korte bijrol van Guy Pearce), die alle veiligheidsmaatregelen volgens het boekje opvolgde – maar ondanks die voorzorg één van de missies niet overleeft en daarom vervangen is door James. Ook als kijker heb je moeite met de overmoedige houding van de nieuwe sergeant, die met zijn bijna geforceerd nonchalante gedrag constant de held uit lijkt te willen hangen. Gaandeweg de ontwikkelingen kun je je echter steeds beter in die houding en zijn beweegredenen ervoor vinden, wordt zijn onnavolgbare drang naar actie en geladenheid wat duidelijker gemaakt en begin je zelfs sympathie te voelen voor de onstuimige eigenwijs. Iets waar vooral het spel van Renner debet aan is.  Toch blijft vooral het gevoel dat je te maken hebt met een onhandelbare cowboy overheersen. En hoewel het verhaal voornamelijk om hem draait, is er tijdens alle levensgevaarlijke en intens in beeld gebrachte missies voldoende ruimte om ook de visie van zijn twee teammaten uit te diepen. Sanborn kan bijvoorbeeld slecht met James overweg, omdat hij mede verantwoordelijk is voor zijn welzijn en hem dus zijn stunts bijzonder kwalijk neemt. Daarnaast ziet hij (en met hem de kijker) de kalender waarop het aantal dagen in de toer afgeteld wordt als een onheilspellende doodsklok, omdat hij ervan overtuigd is niet levend naar huis terug te keren van de waanzinnige opdrachten waar hij zich dagelijks aan moet over geven (een gegeven dat hij in één van zijn overpeinzingen voornamelijk betreurt omdat hij denkt dat er niemand om hem zal rouwen, en belangrijker, omdat hij nog geen nageslacht op de wereld heeft gebracht). Eldridge, op zijn beurt, loopt bij een militair psycholoog, omdat hij zichzelf de dood van Thompson persoonlijk kwalijk neemt, en er net zo min vertrouwen in heeft het einde van deze uitzending te halen. Die drie verschillende perspectieven leveren een intrigerende mix op, waardoor je als kijker meegesleept wordt in het dagelijkse werk van het ontmijningsteam. Daarnaast biedt het verhaal plaats aan een aantal interessante bijrollen (c.q. cameo’s), naast Guy Pearce onder andere van David Morse en Ralph Fiennes, in scènes die bedoeld zijn de drie hoofdpersonen nog wat verder in te kleuren. Ook de soundtrack speelt daar een belangrijke rol in, onder meer met drie nummers van het sterk anti-Irak getinte album ‘Rio Grande Blood’ van Ministry.

De kracht van ‘The Hurt Locker’ is dan uiteindelijk geen origineel verhaal of vernieuwende setting, maar de aansprekende aanpak. ‘Een film gaat niet over het onderwerp, maar over hoe het onderwerp verteld wordt’, zei Scorsese ooit. ‘Raging Bull’ is minder boksfilm en meer een verhaal over een getormenteerd karakter, en ‘Taxi Driver’ gaat niet over ‘een’ taxichauffeur maar over een verloren ziel in een moderne urbane omgeving. ‘The Hurt Locker’ gaat niet over de oorlog, maar over wat oorlog doet met haar slachtoffers, en hoe personen zich ontwikkelen wanneer ze overgeleverd zijn aan de bezopenheid ervan, tot het punt dat ze er volledig aan verslaafd raken. Dankzij de verschillende perspectieven, de gelaagdheid van de hoofdpersoon, de aangrijpende en meeslepende stijl van filmen en een duidelijke boodschap over de alledaagse dwaasheid van oorlog in het algemeen en de situatie in Irak in het bijzonder, heeft Kathryn Bigelow cinema weten te maken die er toe doet. Het is zonde dat de film in eerste instantie in het prijzenseizoen wat ondergesneeuwd is door een ecologisch 3D-epos, nota bene geproduceerd door haar voormalig echtgenoot, omdat daar toevallig van de laatste technieken gebruik gemaakt wordt. ‘The Hurt Locker’ verdient beter, en het is goed dat Oscar die kloof uiteindelijk gedicht heeft.

Robert Nijman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 11 februari 2010