The Lady Vanishes (1938)

Regie: Alfred Hitchcock | 97 minuten | drama, thriller, komedie | Acteurs: Margaret Lockwood, Michael Redgrave, Paul Lukas, Dame May Whitty, Cecil Parker, Linden Travers, Naunton Wayne, Basil Radford, Mary Clare, Emile Boreo, Googie Withers, Sally Stewart, Philip Leaver, Selma Vaz Dias, Catherine Lacey

De carrière van de briljante regisseur Alfred Hitchcock is onder te verdelen in twee periodes, de Britse en de Amerikaanse. Hitch was in zijn vaderland Groot-Brittannië al jaren een gevierd filmmaker toen hij eind jaren dertig het verzoek kreeg van de invloedrijke Amerikaanse producent David O. Selznick om naar de Verenigde Staten te komen en daar een aantal films met hem te maken. Het verbluffende talent van Hitchcock was namelijk ook aan de andere zijde van de Atlantische Oceaan niet onopgemerkt gebleven. Eenmaal in de VS zou Hitchcock tientallen films maken, waarvan er flink wat behoren tot het allerbeste dat ooit op het witte doek vertoond is (denk aan ‘Psycho’, ‘North by Northwest’ en ‘Rear Window’). De films die hij vóór 1940 maakte zijn eigenlijk altijd onderbelicht gebleven. En dat terwijl er enkele pareltjes tussen zitten. ‘The 39 Steps’ is wellicht de beste Britse Hitchcock, maar ‘The Lady Vanishes’ komt er dicht in de buurt.

Iris Henderson (Margaret Lockwood) is vanuit Midden-Europa per trein op weg naar Engeland, waar ze haar jawoord zal geven aan een steenrijke man, iets waar ze eigenlijk niet zo’n zin in heeft. Omdat een lawine de treinrails onbegaanbaar heeft gemaakt, moet ze samen met haar medereizigers noodgedwongen een nacht doorbrengen in een klein hotel. Daar ontmoet ze een schattige oudere dame, Miss Froy (Dame May Whitty), met wie ze bevriend raakt. Ze besluiten de volgende dag samen verder te reizen. Op een zeker moment is Miss Froy echter zomaar verdwenen en niemand in de trein kan zich herinneren haar gezien te hebben. Iris raakt in paniek omdat niemand haar gelooft. Dokter Hartz (Paul Lukas) beweert dat ze een hersenschudding heeft opgelopen, waardoor ze dingen ziet die er niet zijn. Gelukkig is er Gilbert (Michael Redgrave), van wie ze aanvankelijk een afkeer had, die besluit haar te helpen. Ze gaan op onderzoek uit en stuiten op een web van verwarring, intrige en spionage. Heeft Miss Froy nou echt bestaan of is ze inderdaad slechts een hersenspinsel van Iris?

‘The Lady Vanishes’ is de laatste belangrijke film uit Hitchcocks Britse jaren en zeker een van de grappigste films die hij ooit heeft gemaakt. Alfred Hitchcock mag dan – terecht – de master of suspense genoemd worden, ook met andere genres kon hij uitstekend uit de voeten. In ‘The Lady Vanishes’ smeedt hij komedie, mysterie en actie op onnavolgbare wijze aaneen. Zo is het eerste deel van de film, waarin de personages worden voorgesteld aan de kijker, buitengewoon grappig. Aan die grappen en grollen komt abrupt een einde als er plotseling iemand wordt gewurgd. Dat moment vormt direct de overgang naar het langste, tweede deel van de film. Hierin staat de suspense centraal. Hitchcock manipuleert er traditiegetrouw weer op los, omdat je als kijker op een zeker moment ook gaat twijfelen of Miss Froy nou echt bestaat of niet. Wanneer het mysterie ontrafeld is, volgt er nog een slotapotheose vol actie, achtervolgingen en rondvliegende kogels. In hoeverre een slot als deze nodig was voor het verhaal, is een discussiepunt. In principe voegt het namelijk weinig toe en lijkt Hitchcock vooral te willen laten zien dat hij ook het actiegenre onder de knie heeft. Niettemin blijft de film, die gebaseerd werd op een roman van Ethel Lina White, van begin tot einde erg vermakelijk.

De hoofdrollen in ‘The Lady Vanishes’ worden vertolkt door Margaret Lockwood en Michael Redgrave. Lockwood past met haar uitgebalanceerde acteerwerk – ondanks het feit dat ze een brunette is – met gemak in het rijtje cool blondes die de films van Hitchcock zo kenmerken. Redgrave (de vader van actrices Vanessa en Lynn) maakte in deze film zijn debuut. De rol van Gilbert was aanvankelijk bedoeld voor Robert Donat (‘The 39 Steps’) maar die moest vanwege ziekte afhaken. Redgrave heeft wat aanlooptijd nodig – in het begin is hij vooral vervelend – maar wanneer hij, net als de film, eenmaal op gang is knalt hij van het scherm. ‘The Lady Vanishes’ barst van de memorabele en charismatische personages. De grande dame van de Britse cinema, Dame May Whitty, is verraderlijk en lieflijk tegelijk als Miss Froy. Voor de komische noot zorgen Naunton Wayne en Basil Radford als de Britten Caldicott en Charters, compleet met stiff upper lip, die uitsluitend geïnteresseerd zijn in cricket. Dit hilarische duo was zo populair dat de acteurs enkele jaren later werden gevraagd in precies dezelfde hoedanigheid opnieuw op te draven in een film.

‘The Lady Vanishes’ is een bijzonder vermakelijke film en een van de betere uit de vroege carrière van Hitchcock. Verwacht geen gelikte productie zoals in ‘North by Northwest’ en ‘Psycho’. In deze film kun je duidelijk zien dat de regisseur gebruik maakt van miniaturen en dergelijke. Er was simpelweg niet genoeg geld om het beter af te werken. Maar uiteindelijk gaat het om het verhaal en dat zit uitstekend in elkaar. Met name het meeslepende en razendspannende middenstuk, waarin je als kijker voortdurend op het verkeerde been wordt gezet, is ijzersterk. En dankzij de combinatie van komedie, spanning en actie is deze film behoorlijk afwisselend. Wie zich niet laat afschrikken door zwart-witbeelden en lowbudget productiewaarden zal aangenaam verrast zijn door deze film!

Patricia Smagge

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 1 september 1939