The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring (2001) (special extended edition)

Recensie The Lord of the Rings: The Fellowship of the Ring Extended edition CinemagazineRegie: Peter Jackson | 200 minuten |  actie, drama, horror, oorlog, familie, romantiek, fantasie | Acteurs: Elijah Wood, Sean Astin, Ian McKellen, Ian Holm, Dominic Monaghan, Billy Boyd, Viggo Mortensen, Liv Tyler, Christopher Lee, Hugo Weaving, John Rhys-Davies, Sean Bean, Orlando Bloom, Cate Blanchett, Andy Serkis

Peter Jackson. Begin 2000 was deze naam nauwelijks bekend bij het grote publiek en had niemand het voor mogelijk gehouden dat deze sympathieke, nuchtere filmmaker uit Nieuw-Zeeland verantwoordelijk zou kunnen worden voor het grootste epos uit de filmgeschiedenis. Een epos dat, zowel aan de kassa als bij de critici, uiterst succesvol is gebleken, en dat, niet geheel onbelangrijk, een genre betreft dat voorheen eigenlijk nog nooit voor vol was aangezien. New Line Cinema nam een groot risico door het filmproject te financieren van de tot dan toe op kleine schaal opererende Jackson, die met ‘Heavenly Creatures’ al wel had laten zien serieus drama aan te kunnen, maar zich eigenlijk vooral specialiseerde in het zogenaamde “splatter” horrorgenre. Jackson stelde echter geenszins teleur: zijn visie en ambitie zijn op uitmuntende wijze tot bloei gekomen. ‘The Lord of the Rings’ werd een megahit en Peter Jackson heeft het fantasygenre (en zichzelf) voorgoed op de kaart weten te zetten.

Een belangrijke oorzaak van het succes, en een reden dat de films zo’n diverse groep kijkers weet aan te spreken – waaronder kijkers die normaal gesproken geen liefhebber van fantasy zijn -, is wellicht te vinden in de onderliggende filosofie van Jackson. Hij gaf alle medewerkers namelijk de opdracht om de film(s) te benaderen alsof het échte geschiedenis betrof, net zoals professor Tolkien deed bij het schrijven van het boek. Dit betekende dat er een jaar voor de opnames bijvoorbeeld al geplant en geschoffeld moest worden in de toekomstige Gouw en Hobbitstee, zodat alles een natuurlijk uiterlijk zou krijgen. De kostuums en wapens werden tot in de kleinste details onderzocht en consistent gemaakt met de desbetreffende culturen. En de personages moesten zich gedragen als echte personen in Midden Aarde, en niet, zoals vaak gewoonte was, als (dik aangezet) cliché of met een halve knipoog naar het publiek vanwege het fantastische karakter van hun personages of het verhaal.

Gandalf, bijvoorbeeld, is geen stereotiepe tovenaar die bliksemschichten uit zijn staf afvuurt, maar een, op het eerste gezicht, gewone oude man die onze helden bijstaat en toevallig een puntige hoed opheeft en met een stok in de rondte loopt. Zijn magie komt heel subtiel tot uiting, door bijvoorbeeld de omgeving te verduisteren of spontaan wat vuurwerk voor wat hobbitkinderen tot ontploffing te laten komen. Zelf de gigantische, duivelachtige Balrog verslaat hij op verrassend ingetogen wijze in de mijnen van Moria; namelijk door zijn staf in de grond te plaatsen en zo de brug in te laten storten wanneer het beest een stap in zijn richting zet. Gandalf komt niet over als verheven wezen. Net als ieder ander schepsel op (Midden) Aarde heeft zijn persoonlijkheid verschillende facetten. Ook hij kan bijvoorbeeld onoplettend zijn of zijn geduld verliezen. Dit laatste wordt nog eens extra duidelijk in de lange dvd-uitvoering van ‘The Fellowship of the Ring’. Wanneer Pippin bij de ingang van Moria aan Gandalf vraagt wat ze gaan doen nu deze de deur niet meteen open krijgt, reageert laatstgenoemde geïrriteerd dat hij Pippins hoofd tegen de deur zal beuken. Maar niet alleen Gandalfs personage wordt, qua karakter, rijkelijker belicht in de ‘Extended Edition’; vele personages en hun relaties gaan er in dit opzicht op vooruit. In het begin van de film brengen we al meteen meer tijd door met Bilbo, die we, na de actievolle proloog, in Hobbitstee aan een boek zien werken over zijn avonturen (waarover verhaald wordt in Tolkiens ‘The Hobbit’). Door zijn voice-over leren we als kijker wat meer over de gewoonten van Hobbits, terwijl we een flink aantal van hen te zien krijgen in een amusante montage. Deze extra tijd in de Gouw is welkom, aangezien dit uiteindelijk datgene is waar Frodo voor vecht. Tegelijkertijd is het begin uit de bioscoopversie, met Frodo zittend in het grasveld iets pakkender en, vanwege de focus op dit centrale personage, logischer. Verder zien we in het begin meer interactie tussen Frodo en Bilbo, wat hun speciale band evidenter maakt. Ook maken we al eerder kennis met Pippin en Merry, die we een tafeldans zien maken in café ‘De Groene Draak’; een dans die later terug zal komen (evenals een referentie aan het café) in ‘The Return of the King’. We zien ook wat meer van Frodo en Sam, bijvoorbeeld wanneer ze proberen te slapen en eten in het bos, onderweg naar Breeg. Maar de personages die het meest profijt hebben van de langere speeltijd in de ‘Extended Edition’ zijn Aragorn en Boromir.

Van Aragorn leren we meer over zijn geschiedenis – hij is door zijn moeder ooit in Rivendell achtergelaten om daar op te groeien tussen de elven – en zijn twijfel betreffende zijn mogelijk toekomstige koningsschap. Elrond komt naar Aragorn toe met de suggestie het Koningszwaard voor hem te laten hersmeden, aangezien hij de enige is die het kan hanteren, maar Aragorn antwoordt dat hij die macht nooit heeft gewild. Het zorgt voor mooie continuïteit en dramatiek als hij in ‘The Return of the King’ daadwerkelijk het zwaard van Elrond in ontvangst neemt. Boromir komt in deze dvd-versie naar voren als een trots, maar goedaardig persoon die alleen maar het beste wil voor zijn volk. In enkele mooie scènes met Aragorn merken we hoeveel hij houdt van Gondor en Minas Tirith en droomt hij over de aankomst daar samen met Aragorn, wanneer men zal zeggen: “De heren van Gondor zijn teruggekeerd!”.

Maar aanvankelijk is er vooral afkeer jegens Aragorn bij Boromir merkbaar. Immers, Boromir is de zoon van de huidige heerser van Gondor, stadhouder Denethor, en zijn land wil, en heeft geen koning nodig, zoals hij op de Raad van Elrond duidelijk te kennen geeft. De spanningen tussen Aragorn en Boromir komen in de ‘Extended Edition’ onderweg in verschillende scènes tot uiting. Deze verbeterde dynamiek in hun relatie maakt Boromirs voortreffelijke sterfscène nog eens extra effectief.

Één van de, door de fans, meest betreurde weggelaten scènes is in de ‘Extended Edition’ gelukkig terug. Het gaat hier om de scène in Lothlórien waarin Galadriel de reisgenoten allerlei geschenken geeft. Hier zien we bijvoorbeeld hoe ze allen gehuld worden in Elvenmantels (die Frodo en Sam in ‘The Two Towers’ nog het leven zullen redden), maar ook hoe nota bene dwerg Gimli verliefd wordt op Elvenkoningin Galadriel en om een haar van haar “gouden hoofd” vraagt.

Vrijwel elke toevoeging in de ‘Extended Edition’ van ‘The Fellowship of the Ring’ is een verbetering. Juist aan datgene wat ontbrak in de bioscoopversie, te weten wat rustpunten tussen de soms haastig overkomende actiescènes en meer verdieping in en tussen de personages, die in de kortere versie vrij basaal geschetst werden, wordt in de “EE” (veel) meer aandacht besteed. Één van de grootste uitdagingen voor Jackson voor deze film was het (snel) introduceren van een veelheid aan hoofdpersonages zonder teveel dat de vaart verloren gaat. Voor deze dvd-versie hoefde Jackson echter niet binnen de drie uur te blijven, wat uiteindelijk op praktisch alle fronten een voordeel blijkt te zijn. We leren de personages beter kennen en het episodische, ren-en-vlieg karakter van de film is minder geworden.

Kleine kritiekpunten niettegenstaande (sommige toegevoegde rustpunten zijn wat té rustig, de structuur blijft episodisch, en Sauron als beeldvullend oog is weinig dreigend), moet er na het zien van deze lange versie geconstateerd worden dat er weinig is dat nog verbeterd zou kunnen worden aan deze uitmuntende filmadaptatie van Tolkiens fantasieklassieker. Een al zeer goede film is met deze dvd-versie bijna foutloos geworden. Een absolute aanrader voor iedere filmliefhebber dus, deze “Extended Edition” van het eerste hoofdstuk van ‘The Lord of the Rings’.

Bart Rietvink

Waardering: 4.5

DVD- en blu-ray-release: 9 december 2016 (Middle-Earth Trilogies – Extended).
Bioscooprelease: 8 oktober 2020 (re-release)