The Lovely Bones (2009)

Regie: Peter Jackson | 135 minuten | drama, horror, thriller, fantasie, misdaad | Acteurs: Rachel Weisz, Mark Wahlberg, Saoirse Ronan, Susan Sarandon, Stanley Tucci, Amanda Michalka, Jake Abel, Michael Imperioli, Charlie Saxton, Reece Ritchie, Rose McIver, Nikki SooHoo, Thomas McCarthy, Andrew James Allen, Anna George, Carolyn Dando, Stink Fisher

Filmkijkers van tegenwoordig kan het niet kwalijk worden genomen als ze denken dat Peter Jackson alleen begaafd of geïnteresseerd is in het maken van epische avonturenfilms. Zijn regieklussen voor ‘The Lord of the Rings’ en ‘King Kong’ beslaan ruim veertien uur aan meeslepend filmspektakel, maar ook zijn, in cultkringen, mateloos populaire “splatterkomedie” ‘Braindead’ is eigenlijk één groot extravaganza. En toch heeft hij ook oog voor intiem drama. Niet alleen binnen zijn grootschalige blockbusters (wie zal immers de band tussen Sam en Frodo of Kong en Ann Darrow kunnen vergeten?), maar ook als filmgenres. Vijftien jaar geleden alweer maakte hij een buitengewoon boeiende verfilming van het waargebeurde verhaal over de complexe relatie tussen twee tienermeisjes en hoe, wanneer deze onder druk kwam te staan, resulteerde in moord. Zodoende is het niet zo gek dat Jackson, samen met vaste schrijvers Fran Walsh en Philippa Boyens, de taak op zich heeft genomen om de roman “The Lovely Bones” (“De wijde hemel”) van Alice Sebold te verfilmen, dat ook een moordmysterie en de belevingswereld van een tienermeisje centraal stelt. Jackson heeft zich op het project gestort met de hulp van een uitmuntende cast en originele ideeën, en de verwachtingen zijn uiteraard (weer) hooggespannen na zijn eerdere successen. En de regisseur hoeft zich voor het resultaat zeker niet te schamen, al is het geheel minder (indrukwekkend) dan de som der delen.

Er is veel in de film aanwezig om enthousiast van te worden. De vertelstructuur van de film is origineel en (potentieel) veelomvattend. Wat allereerst al bijzonder is, is dat het verhaal primair vanuit het perspectief van het overleden meisje Susie wordt verteld. Vanuit een soort tussenportaal tussen hemel en aarde doet ze verslag van haar gedachten en observeert ze de ontwikkelingen van haar familie, vrienden, en moordenaar, op aarde. Doorgaans wordt er in films louter op de beleving van de overgebleven gezinsleden geconcentreerd, en hoe zij omgaan met het verlies van een kind. Nu wordt hier natuurlijk ook aandacht aan besteed, maar het verhaal verloopt wat minder voorspelbaar vanwege het “tweedehands” perspectief. De makkelijke melodramatische valkuilen worden nu omzeild. Naast de belevingswereld van Susie en dat van het gezin, wordt er ook vaak gekeken naar het leven van Susie’s moordenaar en hoe hij zich ontwikkelt en met zijn gruwelijke daden omgaat. Er zijn zelfs nog meer gezichtspunten, maar dit is het meest fascinerende trio. Door deze verschillende verhaallijnen blijft de film afwisselend en worden thema’s van verschillende kanten belicht.

Deze benadering kent echter ook een keerzijde, namelijk dat niet alle lijnen en personages de kans krijgen om voldoende belicht te worden. Als Jackson nu dezelfde tijd zou hebben (uitgetrokken) als voor zijn spektakelfilms, hadden personages misschien beter tot hun recht kunnen komen, maar die tijd is er hier niet. Dit betekent helaas dat eigenlijk in geen van de gevallen de kijker echt goed in de schoenen geplaatst wordt van de verschillende personages. De vader van het gezin, gespeeld door Mark Wahlberg, is geobsedeerd door (het vinden van) de moordenaar van zijn kind en draait zo’n beetje door en de moeder (Rachel Weisz) heeft nog minder te doen; zij probeert haar leven op te pakken – door de tragedie praktisch te negeren – maar kan dit niet door manlief. En het verhaal van de moordenaar richt zich eigenlijk alleen op zijn pogingen met zijn misdaden weg te komen en, later, zijn behoefte om weer te gaan moorden, zoals verteld door de observerende Susie. Misschien is dit al wel meer dan we kunnen verwachten in een breedgeschakeerde film als deze – een karakteranalyse als in een film als ‘The Woodsman’ hoeven we niet te verwachten – maar juist omdat dit personage zo prikkelend neer wordt gezet door Stanley Tucci, heb je als kijker de behoefte aan meer.

Zelfs het centrale personage, Susie, laat in haar ontwikkeling of belevingswereld enigszins te wensen over. Wellicht heeft dit te maken met de keuze van de filmmakers om flink uit te pakken bij de verbeelding van de wereld waar zij in terecht is gekomen. Deze soort tussenhemel, die summier besproken schijnt te worden in het boek, is hier een soort Holiday on Ice-, Eftelingachtige droomwereld geworden, vol met zuurstokkleuren en kitscherige tableaus. Soms is het wel degelijk inhoudelijk interessant – zoals wanneer Susie over een kleurrijk strand loopt waar gigantisch flessen met bootjes erin (zoals haar vader maakt) aanspoelen en uiteenspatten – maar het heeft weinig meerwaarde om Susie met haar nieuwe vriendinnetje langs ijssculpturen te zien glijden of al dansend met haar vlinderpakje aan lol te maken in het hoge gras. Dit is immers de hemel nog niet, en Susie hoort eigenlijk alleen maar bezig te zijn met haar eigen gemiste kansen, het lot van haar ouders, de moordenaar, en haar eigen connectie met al deze mensen. Daarbij heb je als kijker nooit het gevoel dat je al die frivoliteiten samen met haar beleeft. Ze lijken puur te bestaan zodat Jackson weer eens uit kan pakken met zijn special effects. Het is kostbare tijd die beter had kunnen besteed aan ontwikkeling van personages en het uitbouwen van thema’s. Maar het moet ongetwijfeld een hele opgave zijn geweest om de vertelstructuur van het boek intact te houden. Juist omdat bijna alles zich in het hoofd van het meisje afspeelt en je veel te maken hebt met gedachten en innerlijke dialoog, is het moeilijk om dit pakkend te verfilmen zonder alleen maar tekst op te lepelen.

Tegelijkertijd is het al mooi dat we zoveel inkijkjes in verschillende levens krijgen en gelukkig weten de acteurs het soms wat schaarse script en personages naar een hoger plan te tillen. Rachel Weisz doet haar beperkte rol door haar ingeleefde performance tot leven komen, Mark Wahlberg is vooral degelijk, maar weet in enkele scènes met zijn kinderen en (het visioen van) de geest van Susie een warme band te suggereren, Susan Sarandon voorziet het geheel van een welkome, hoewel soms abrupte, komische noot, en Rose McIver neemt, als zus Lindsey, in de laatste acte van de film de onderzoekersrol mooi van haar vader over en laat de toeschouwer goed met haar meeleven wanneer ze de moordenaar op het spoor is. Maar de grootste lof gaat naar moordenaar Stanley Tucci en Saoirse Ronan als de overleden Susie, die beiden deze film dragen en de toeschouwer ten allen tijde geïnteresseerd houden. Ronan, die eerder al imponeerde in ‘Atonement’, is hier een perfecte belichaming van het overleden pubermeisje, dat onzeker, hoopvol, verliefd, en opstandig is tijdens haar leven, en verward, angstig, verdrietig, kwaad, en verheugd tijdens haar (bijna-)dood. Alle emoties weet ze volkomen overtuigend te communiceren en een (tweede) Oscarnominatie zou dan ook niet ondenkbaar zijn. Stanley Tucci is op zijn beurt een overtuigende, huiveringwekkende moordenaar. Wanneer zijn George Harvey Susie benadert in het maïsveld om zijn afschuwelijke plan tot uiting te brengen lopen de rillingen je al over de rug. Zijn soms hoge intonatie, zijn quasi-nonchalante manier van praten, zijn gretige, vluchtige blikken… je wilt Susie wel toeschreeuwen dat ze meteen naar huis moet gaan.

De cruciale confrontatiescène tussen moordenaar en slachtoffer is erg effectief geregisseerd door Jackson, met een behoedzaam tempo, en, naar het einde toe veel close-ups op de gezichten en handen wanneer het écht spannend wordt. En de situatie – Harvey lokt het meisje in een hut onder de grond – lijkt ongeloofwaardig, maar de manier waarop de scène speelt maakt het ook echt aannemelijk dat een weldenkend meisje zo’n beslissing zou kunnen nemen. Harvey speelt het ook heel sluw. Hij vertelt dat hij iets moois wil laten zien, maar dat als Susie niet kan, dat hij het wel aan de andere meisjes in het dorp zal tonen, die het geweldig zullen vinden. Dat maakt Susie toch wel nieuwsgierig. Wanneer ze vervolgens naar beneden kijkt in de geopende hut en hij vraagt of ze de eerste wil zijn om hem te bezichtigen, kan ze zo’n exclusief aanbod toch niet afslaan? Hij doet het echt voorkomen alsof ze iets exclusiefs mag doen, waar ze later trots iedereen over kan vertellen. Maar in de hut slaat de toon al snel om en is ze reddeloos verloren.

Jackson weet zijn film ook weer erg pakkend te filmen en monteren. Soms rekt hij dingen echter net iets te ver uit, zodat het allemaal wat te gekunsteld overkomt. Zo is het gebruik van schaal heel interessant in de scènes in het huis van Harvey, waarbij Jackson de poppenhuizen waar de man aan werkt op de voorgrond zet en daarachter ineens het gezicht of het lichaam van de reusachtige man laat verschijnen. Maar wanneer de politie later poolshoogte komt nemen en ze de bouwwerken bekijken wordt er wel erg nadrukkelijk “kiekeboe” gespeeld door de agent en Harvey elkaar door de poppenhuizen heen aan te laten kijken. Ook een in essentie ontzettend spannende parallelmontage wanneer Lindsey net een belastend plakboek vindt bij de moordenaar thuis, en hij ondertussen thuiskomt en luistert of hij niet toevallig iets hoort, wordt te erg op de spits gedreven. En het uiteindelijke lot van de “beste” man is wel erg makkelijk, en doet, net zoals het dumpen in een grote kuil van een belangrijk voorwerp vlak daarvoor, heel erg denken aan het einde van Jacksons magnum opus, ‘The Lord of the Rings’.

‘The Lovely Bones’ is een ambitieuze verfilming die op veel punten slaagt, maar helaas ook op verschillende punten te kort schiet. Met name wanneer dit om drama en personages gaat, weegt dit zwaar. De film wil van alles zijn, en spanning, drama, humor, fantasy, actie en romantiek bieden. Misschien is dit wel teveel van het goede. Want een film over verlies, over verdergaan met je leven (en je dood), en over de banden die zich hebben gevormd om het verlies van Susie heen (haar Lovely Bones) zou toch diepe emotionele indruk moeten maken. Deze blijft echter uit. Wel kan de kijker genieten van een boeiende, originele film.

Bart Rietvink

Waardering: 3

Bioscooprelease: 25 februari 2010