The Misfits (1961)

Regie: John Huston | 124 minuten | drama, western | Acteurs: Clark Gable, Marilyn Monroe, Montgomery Clift, Thelma Ritter, Eli Wallach, James Barton, Kevin McCarthy, Estelle Winwood, Peggy Barton, Rex Bell, Ryall Bowker, Frank Fanelli Sr., John Huston, Bobby LaSalle, Philip Mitchell, Walter Ramage, Ralph Roberts, Dennis Shaw, J. Lewis Smith, Marietta Tree    

Om de film ‘The Misfits’ (1961) zal altijd een zweem van tragiek blijven hangen. De productie verliep verre van vlekkeloos. De aanhoudende hitte in de woestijn van Nevada, waar de film werd opgenomen, zorgde voor flinke vertragingen, maar dat was nog het minst grote probleem. Voor veel meer onrust zorgde het drietal legendarische hoofdrolspelers. Clark Gable, Marilyn Monroe en Montgomery Clift hadden stuk voor stuk hun eigen sores waar de productie onder te lijden had. Gable, 59 inmiddels, was nog steeds een charmante persoonlijkheid maar voelde dat de jaren begonnen te tellen. Monroe lag in scheiding met Arthur Miller (die het scenario voor ‘The Misfits’ overigens speciaal voor haar geschreven had, waardoor haar personage opvallend veel gelijkenissen vertoonde met de actrice zelf) en leed aan depressies en verslavingen. Monty Clift kende een lange geschiedenis van gezondheidsproblemen en vluchtte regelmatig in de alcohol en de pillen. Het was kortom een lekker stel ‘misfits’ bij elkaar. Zet daar de soms tirannieke regisseur John Huston bij – zelf ook een notoire veeldrinker – en je hebt productie vol problemen, waarvan het een wonder is dat de film ooit is afgerond.

In ‘The Misfits’ draait het om een groep mensen die door de samenleving min of meer verstoten zijn. Roslyn Taber (Marilyn Monroe) is een voormalige stripper die naar Reno (Nevada) is getrokken om de scheiding van haar man Raymond (Kevin McCarthy) te regelen. Ze wordt daarbij gesteund door haar huisbazin, de doorgewinterde en cynische Isabella Steers (Thelma Ritter). Bij toeval ontmoet ze Guido (Eli Wallach), een weduwnaar die tijdens de Tweede Wereldoorlog bij de luchtmacht diende maar inmiddels de kost verdient als automonteur. Hij stelt Roslyn voor aan zijn vriend Gay Langland (Clark Gable), een oude cowboy die het vertikt om zijn oude leventje vaarwel te zeggen en maar een beetje aanrommelt. De mannen stellen voor om naar Guido’s vervallen woning in de woestijn te gaan om even de zinnen te verzetten. Beide mannen dingen naar de hand van de beeldschone en kinderlijk onschuldige Roslyn, die uiteindelijk besluit met Gay het huisje van Guido te betrekken. Tot zo ver geniet ze van het leven in de vrije natuur, maar dat verandert wanneer Gay samen met Guido en Perce Howland (Montgomery Clift), een jonge, uitgerangeerde rodeorijder die eveneens op zoek is naar de zin van het leven, wilde mustangs gaan vangen om oude tijden te doen herleven. Al dat dierenleed botst met het onschuldige idealisme van Roslyn en ze moet het risico nemen hun vriendschap kwijt te raken…

Alleen al vanwege de hele geschiedenis eromheen is ‘The Misfits’ een memorabele film. Gable stierf slechts elf dagen nadat de opnamen waren afgerond en kort nadat hij had aangegeven blij te zijn dat de film erop zat omdat Marilyn hem met haar kuren bijna een hartaanval bezorgde. Driemaal raden waaraan de Hollywoodlegende stierf… Ook voor Monroe was dit haar laatste film; ‘Something’s Got to Give’, waaraan ze kort voor haar dood in 1962 begon, werd nooit afgemaakt. En ook Clifts carrière was zo goed als voorbij; hij zou nog slechts drie films maken (waaronder het ijzersterke rechtbankdrama ‘Judgment at Nuremberg’ uit 1961) waarna hij in 1966 op slechts 45-jarige leeftijd zou overlijden. Je doet ‘The Misfits’ echter tekort als je de film louter op zijn randzaken beoordeelt. Deze film is namelijk de enige waarin Monroe laat zien dat ze wel degelijk serieuze acteerkwaliteiten had, al blijft dat jammer genoeg beperkt tot de tweede en veruit beste helft van de film. Ook Gable speelde een veel intensere rol dan hij gewend was. Volgens scenarioschrijver Miller zou de acteur na afloop zelfs gezegd hebben: “This is the best picture I have made, and it’s the only time I’ve been able to act.” En daarmee heeft hij geen woord teveel gezegd.

‘The Misfits’ is een melancholische en realistische kijk in het leven van enkele outcasts; mensen die zijn ingehaald door de tijd en de voortsnellende maatschappij. Ze piekeren er niet over om hun levensstijl aan te passen. In zekere zin wordt in deze film afscheid genomen van de klassieke Amerikaanse droom en het vrije leven van de cowboys in het wilde westen. Dit idee wordt op symbolische wijze uitgebeeld in het laatste half uur van de film waarin de mannen op spectaculaire wijze jacht maken op de mustangs. Deze intense en verbluffend gefilmde reeks van scènes is veruit het sterkste gedeelte van de film, die verder met name vanwege het script wat onevenwichtig is. De vrij saaie eerste helft van de film valt sterk uit de toon bij het tweede deel. Ook zijn niet alle personages niet even goed uitgewerkt door Miller. De rol van Perce stelt bijvoorbeeld weinig voor en het is dankzij het method acting van de getormenteerde Clift dat de rodeorijder toch een boeiend personage is geworden. Ook verdwijnt het karakter van de altijd briljante Thelma Ritter (‘All about Eve’, 1950) ongeveer halverwege de film voorgoed uit beeld; raadselachtig maar vooral erg jammer. Naar verluidt schrapte Miller enkele scènes van Eli Wallach (‘The Magnificent Seven’, 1960), op verzoek omdat La Monroe die niet wilde dat hij haar naar de kroon zou steken. Het doet niets af aan de acteerprestaties, maar toch heb je het gevoel dat hierdoor niet het maximale eruit is gehaald. Zo leer je de personages bijvoorbeeld nooit écht kennen. Waarom zijn ze zoals ze zijn? Wie het weet mag het zeggen.

Ondanks de uitstekend verzorgde zwart-witcinematografie van Russell Metty (‘Touch of Evil’, 1958) – die het dorre woestijnlandschap van Nevada haast iets paradijselijks weet mee te geven – en de bij vlagen sterke acteerprestaties – waarbij met name Clark Gable boven zichzelf uitstijgt – kreeg deze poëtische karakterstudie bij zijn release niet de handen op elkaar. De film wint gelukkig langzaam aan waardering, maar zal toch altijd herinnerd worden om zijn problematische productieproces en zijn tragische sterren. Dat daar een film op zich over te maken nam documentairemaker Gail Levin in 2002 letterlijk, door het interessante ‘Making the Misfits’ te maken. Maar ook de film zelf is het kijken meer dan waard. Drie van Hollywoods grootste legendes in actie zien is altijd bijzonder en het uitermate boeiende laatste half uur is een prachtige metafoor voor het einde van de vervlogen tijden van de traditionele American Dream.

Patricia Smagge

‘The Misfits’ verschijnt woensdag 1 augustus 2012 op blu-ray (‘Forever Marilyn: The Blu-Ray Collection’).