The Night of the Hunter (1955)

Regie: Charles Laughton | 93 minuten | drama, horror, thriller | Acteurs: Robert Mitchum, Lillian Gish, Shelley Winters, James Gleason, Evelyn Varden, Peter Graves, Don Beddoe, Billy Chapin, Sally Jane Bruce, Gloria Castillo, George Wallace

Jarenlang werd acteur Robert Mitchum gecast als cynische held in romantische films of westerns. En dat terwijl hij juist excelleerde als hij de schurk mocht spelen. De man, die het onverschillig kijken tot kunstvorm verhief, speelde zijn twee beste rollen in ‘The Night of the Hunter’ en ‘Cape Fear’, als respectievelijk de godsdienstwaanzinnige vrouwenmoordenaar Harry Powell en de psychopaat Max Cady. Beide rollen werden verkozen in de ranglijst van The American Film Institute met de honderd meest gedenkwaardige schurken van de afgelopen honderd jaar (op nummer 28 en 29). Het geeft je te denken waarom hij niet meer rollen speelde als in ‘The Night of the Hunter’. Met zijn gladde uiterlijk, arrogante blik en donderende stemgeluid overtuigt hij zeker als de kwaadaardige ‘dominee’ Harry Powell.

Powell ontmoet in de gevangenis – waar hij zit voor autodiefstal en niet voor de talloze moorden op gefortuneerde weduwen die hij eveneens op zijn naam heeft staan – Ben Harper (Peter Graves). Harper is een arme ziel die een bank heeft overvallen, alleen maar om ervoor te kunnen zorgen dat zijn vrouw en kinderen in deze tijd van de Grote Depressie genoeg te eten hebben. Per ongeluk schoot hij daarbij twee mensen dood, waarvoor hij nu de strop krijgt. Wanneer Harper de nacht vóór zijn executie in een nachtmerrie verklapt dat hij de $ 10.000,- verstopt heeft, heeft Powell een nieuw doel gevonden. Na zijn vrijlating reist hij direct af naar de woning van de Harpers, om daar de weduwe en haar kinderen op te vangen. Willa (Shelley Winters) valt als een blok voor de charmante dominee en treedt al gauw met hem in het huwelijk. Als blijkt dat niet zij maar de kinderen meer weten van het geld, vermoordt hij haar. De jonge John (Billy Chapin) heeft zijn vader gezworen niets te vertellen over waar het geld verstopt zit en vertrouwt Powell voor geen cent. Samen met zijn zusje Pearl (Sally Jane Bruce) vlucht hij weg. Kunnen ze Harry Powell van zich afschudden?

‘The Night of the Hunter’ is een aparte film, omdat je er geen enkel stempel op drukken. Is het een horrorfilm? Een kinderfilm? Een film-noir? Een volwassen drama? Een sprookje? Een christelijke vertelling? Van alles een beetje eigenlijk. De film bevat een opeenstapeling van vreemde elementen. Alleen Shelley Winters in haar zoveelste rol als vrouw waar de man met wie ze trouwt graag vanaf wil, doet vertrouwd aan. Acteur Charles Laughton heeft van zijn eenmalige regie iets bijzonders gemaakt. Omdat de film niet aansloeg bij het publiek en door de critici werd neergesabeld, peinsde hij er niet over zich aan een tweede project te wagen. Je zou kunnen stellen dat Laughton – net als Orson Welles – zijn tijd ver vooruit was. Het publiek was simpelweg nog niet klaar voor zijn horrorsprookje met godsdienstige en surrealistische elementen. Later werd de film alsnog op waarde geschat en inmiddels wordt het als een ware klassieker beschouwd.

Wat is er dan zo bijzonder aan deze film? Want in principe is het verhaal, naar de roman van Davis Grubb, niet bijster origineel. De manier van filmen is dat des te meer. De hele film ademt een sinistere, ongure sfeer. Alleen al Robert Mitchum als een van de meest angstaanjagende schurken aller tijden; met zijn imposante postuur en stemgeluid is hij huiveringwekkend, als een soort Grote Boze Wolf. Daar tegenover zet Laughton Lillian Gish, een legendarische ster uit de tijd van de stomme film, als de zachtaardige reddende engel Rachel Cooper, die de ontheemde kinderen opvangt. Zij vertegenwoordigt als een soort Moeder de Gans het goede. Althans, door de ogen van kinderen, en dat is precies het perspectief dat Laughton in deze film gebruikt. Kijk bijvoorbeeld maar eens goed naar de scène waarin Powell aan de kinderen uitlegt waarom hij ‘Love’ en ‘Hate’ op zijn vingers heeft getatoeëerd en uitlegt dat goed en kwaad voortdurend in strijd zijn met elkaar.

Dan de wonderlijke beelden, die haast surrealistisch aandoen en terugverwijzen naar de stijl van de Duitse expressionisten uit de jaren twintig en dertig. Ook David Lynch heeft hier waarschijnlijk zijn inspiratie vandaan gehaald. De prachtige beelden van de boottocht van de kinderen, met de flora en fauna langs de oever die het sprookjesachtige idee nog versterken, zijn hun tijd ver vooruit. En dat geldt tevens voor het adembenemende onderwatershot, waarin de kijker wordt geconfronteerd met het lot van moeder Willa. En zo zijn er meer onvergetelijke beelden, die mede dankzij de uitstekende zwartwit-cinematografie van Stanley Cortez (die ook ‘The Magnificent Ambersons’ van Orson Welles zijn magie meegaf) iedere filmkijker zullen bijblijven. De verwijzingen naar de bijbel spelen een veelzeggende rol in de strijd tussen goed en kwaad, ofwel tussen de personages van Lillian Gish en Robert Mitchum.

‘The Night of the Hunter’ is een bijzondere kijkervaring, zeker wanneer je je bedenkt dat deze film halverwege de jaren vijftig is gemaakt. Een film die zijn tijd ver vooruit. Jammer dat Laughton niet meer films heeft willen en kunnen – hij overleed in 1962 – maken.

Patricia Smagge

Waardering: 4

Bioscooprelease: 5 april 2007 (re-release)