The Pinochet Case-Le cas Pinochet (2001)

Regie: Patricio Guzmán | 110 minuten | documentaire

Een eerlijke en openhartige documentaire over de eventuele veroordeling van de Chileense ex-dictator Pinochet. Geen in scène gezet drama, geen overdreven muziek of andere stilistische hulpmiddelen, maar een portret van (voor- en) tegenstanders van de generaal, waarin verschillende kanten van de zaak worden belicht.

Tijdens een enigszins merkwaardige inleiding, wordt de kijker meteen met zijn neus op de feiten gedrukt. Op deze manier is het echter wel even moeilijk om er ‘in te komen’, en duurt het even voordat pas echt duidelijk wordt waar het in deze film daadwerkelijk over gaat, en wat er precies is gebeurd in al die jaren vanaf het begin van de dictatuur tot het heden.

Al ruim zestien jaar (vanaf het einde van de dictatuur), zoniet veel langer, strijden verschillende advocaten voor de mensenrechten en humanitaire instellingen ervoor om opheldering te krijgen over de vele ‘desaparecidas’ (verdwenen personen), en om eindelijk de personen die verantwoordelijk zijn geweest te kunnen veroordelen voor de velen misdaden, zoals foltering en moord. Samen met de bevolking zijn er inmiddels immens dikke dossiers samengesteld, waarin vele verklaringen en documenten verzameld zijn als bewijsmateriaal voor de wandaden van generaal Pinochet en zijn kompanen. Niks van dit alles heeft tot nu toe kunnen lijden tot ook maar een veroordeling, of zelfs maar erkenning van de moordenaars.

In de documentaire worden verschillende personen aan het woord gelaten, advocaten uit verschillende landen worden afgewisseld door slachtoffers die hun verhalen delen met de kijker. De meeste slachtoffers kunnen inmiddels redelijk leven met hun verleden vol gruwelijkheden, omdat ze vasthouden aan hun trots en overlevingsdrang. Maar het ergste voor deze groep is dat er nog steeds geen erkenning is voor de verschrikkingen.

Een Spaanse advocaat komt aan het woord die een manier heeft gevonden om Pinochet misschien te kunnen veroordelen. Als blijkt dat de generaal in Londen verblijft, kan hij het Britse gerechtshof ervan overtuigen Pinochet te arresteren. De advocaat vertelt ook te hebben ontdekt dat de militairen onder Pinochet een aantal dezelfde methoden gebruikten als de nazi’s destijds, met betrekking tot het laten verdwijnen van politieke gevangenen in Chili.

Op de dinsdag in september is de arrestatie dan echt een feit waarna het politieke getouwtrek kan beginnen. In deze documentaire wordt dit prachtig geïllustreerd door een schaakspel waarbij Pinochet de koning van de witten voorstelt en de zwarte pionnen voorzichtige zetten maken richting een veroordeling.

De getuigenverklaringen zijn ontroerend, vreselijk, ongelooflijk en dapper tegelijk. De slachtoffers hebben nog steeds veel moeite om in details te spreken over de vreselijke martelingen, waarbij het niet ongewoon was om bij de gevangenen elektrische schokken op hun genitaliën aan te brengen.

Goed is dat de documentaire ook de ‘andere kant’ laat zien en laat spreken. De voorstanders van Pinochet houden stug vol dat de voormalig dictator gestreden heeft voor de goede zaak en zijn handen kan wassen in onschuld. Recente opiniepeilingen wijzen echter uit dat een grote meerderheid van het Chileense volk vindt dat Pinochet wel degelijk voor de rechter moet verschijnen.

Patricio Guzmán laat in deze documentaire zijn mening wel wat naar voren komen, maar in dit geval is het niet storend en mag het ook wel. Hij laat zien wat het zou de betekenen voor de honderden (zoniet duizenden) slachtoffers en nabestaanden als ze eindelijk in het gelijk gesteld zouden worden en met opgeheven hoofd verder kunnen gaan, trots op wie ze (geweest) zijn.

Ruby Sanders