The Player (2009)

Regie: John Appel | 85 minuten | documentaire

Een vuist met daarin 50 euro geklemd. Een gezicht met een gespannen, bijna zorgelijke blik. Wat gaat het worden? De kick van de onzekerheid. In het leven van de gokker is zekerheid saai, te gemakkelijk, het gaat om risico’s nemen, alles of niets. John Appels bekroonde documentaire ‘The Player’ (Beste Nederlandse Documentaire, IDFA) over gokkers (en een oplichter) is geïnspireerd op het leven van zijn vader, een man die express geen parkeerbonnetje kocht om te zien of de in de berm geparkeerde auto een boete zou krijgen. Of misschien wel het mooiste verhaal uit deze documentaire: een onbekende man klopt bij de familie Appel thuis aan en vraagt of hij hun Mercedes mag lenen om zijn moeder van de haven op te halen. Appels vader wil de gok wel wagen en eens zien of hij de auto terug brengt. Niet natuurlijk. De auto wordt veel later total loss terug gevonden, maar zijn vader heeft een paar weken later alweer een nieuwe Mercedes.

John Appels overleden vader vormt de rode draad in dit verhaal, vormgegeven door oude foto’s en 8mm film. Om inzicht te krijgen in zijn vaders drijfveren neemt zoon John een kijkje in de wereld van gokkers en oplichters. Op de paardenrenbaan ontmoet hij Harry, een welbespraakte grappenmaker die zo de broer van Gerard Cox zou kunnen zijn en al veertig jaar op de renbanen te vinden is onder andere als bookie. Dit levert schitterende anekdotes op van een bewogen leven, vooral wanneer hij flinke stapel foto’s toont van vrouwen met wie hij gedurende zijn ups en downs als gokker wat heeft gehad. Geen onvertogen woord over deze vrouwen, al hebben velen hem verlaten, afgehaakt soms omdat ze niet tegen de spanning konden. Regelmatig voegt hij toe “veel te jong, veel te jong” als er weer een foto van inderdaad een jong meisje voorbij komt.

Een pokeraar weet weer heel goed de psychologie van de gokker te verwoorden. We zien hem in een casino in San Remo aan de kaarttafel. Een casino is een wereld afgesloten van de realiteit, een soort van spirituele belevenis, een samenkomst van een elite, de spanning dat er iets te gebeuren staat, het zachte pluche van de tafels… Grappig is hier ook de combinatie van het beeld en de voice over; als hij vertelt dat gokken nog fijner is dan vrouwen, zien we een hand waarvan de vingers een toren van fiches zachtjes aan het strelen is.

Johns vader nam niet alleen risico’s in het dagelijks leven of op de renbaan, maar ook in zijn werk als makelaar zocht hij de grenzen op tot aan het frauduleuze aan toe. Dat aspect zien we terug in het tragische verhaal van een gedetineerde oplichter in de Koepel van Haarlem. Nog een aantal weken en hij zal na tien jaar vrij komen, bloednerveus voor wat hem te wachten staat in het echte leven. Hij belooft beterschap, tot inkeer te zijn gekomen, maar kunnen we hem wel geloven? Ook hier weer weet Appel ons getuige te laten zijn van een intiem moment; gelooft de oplichter zichzelf nog wel als hij verantwoording aflegt aan de rechter?

‘The Player’ is een gedegen en onderhoudende documentaire van een ervaren filmmaker. De gesprekken met de drie players krijgt een diepere lading door het herinnerde leven van Appels vader, maar wat de documentaire echt naar een hoger niveau tilt zijn de geweldige beelden van al die rijen mannen wachtend om hun weddenschap te plaatsen, of de spanning in hun gezicht als de paarden naar de finish gaan. Die beelden zijn goud waard. Soms lijkt het wel of je naar een speelfilm zit te kijken met acteurs, zo geweldig zijn die blikken die ergens buiten het beeld naar kijken met in het achterhoofd alles of niets. De camera legt dit intieme moment voor ons vast. Beelden van hoe het voelt om alles op het spel te zetten, maar ook van koelbloedig verder gaan met je leven wanneer je verliest, alsof er niets aan de hand is.

‘The Player’ is een uitstekende documentaire met als enig minpunt het wat matige geluid en de soms wat ongeïnspireerde soundtrack, maar daar kijk je zo doorheen.

Alberto Ciaccio

Waardering: 4

Bioscooprelease: 7 januari 2010