The Scarlet Empress (1934)
Regie: Josef von Sternberg | 104 minuten | drama | Acteurs: Marlene Dietrich, John Lodge, Sam Jaffe, Louise Dresser, C. Aubrey Smith, Gavin Gordon, Olive Tell, Ruthelma Stevens, Davison Clark, Erville Alderson, Philip Sleeman, Marie Wells, Hans Heinrich von Twardowski, Gerald Fielding, Maria Riva
‘The Scarlet Empress’ is nummer zes van de zeven films de Josef von Sternberg met Marlene Dietrich maakte. Het verhaal is gebaseerd op de dagboeken van Catherine II (1729-1796), oftewel Catherine the Great (Catharine de Grote) Moeder Tsarina aller Russen, Messalina van het Noorden’, een van de machtigste en meest interessante figuren van de achttiende eeuw. Niet veel in de film is echter gebaseerd is op historische feiten. Voordat Catherine, Catherine de Grote werd was ze prinses Sophia Augusta Frederika in Pruisen.
Elk hoofdstuk van de film wordt ingeleid met een tekst of proclamatie. Het eerste hoofdstuk toont een bezoek van de dokter aan het prinsesje dat ziek op bed ligt. Grappig genoeg speelt de echte dochter van Marlene Dietrich, Maria Riva deze rol. De dokter blijkt een beul te zijn en Sophia Frederika vraagt onschuldig of ze dat later ooit ook mag zijn. Wat volgt is een montage van de martelingen van het tsarenrijk Rusland van Ivan de Verschrikkelijke en Peter de Grote, bedtijdverhaaltjes voor kleine Sophia Frederika. Een voorbode voor wat er gaat komen. Wanneer keizerin Elizabeth (Louise Dresser) van Rusland de inmiddels opgegroeide prinses verkiest als bruid voor neef Peter III is iedereen aan het hof opgetogen. De naïeve prinses droomt van romantiek, gevoed door de verhalen over de groothertog van graaf Alexei (John Lodge), maar eenmaal in Moskou komt ze van een koude kermis thuis.
Haar toekomstige man is een onaantrekkelijke, sadistische imbeciel, de keizerin een gemene kenau. De prinses wordt gedwongen haar naam en geloof te veranderen, zich aan te passen aan de Russische gebruiken en als voornaamste taak dient ze voor een mannelijke nakomeling te zorgen. De visuele stijl van regisseur Von Sternberg is hier prachtig. De enorme troon, deuren, gargoyles, versteende lijken en de kostuums tonen het gevangenschap van Catherine en ook het barbaarse van dat Russische tijdperk. Maar Catherine wordt al gauw wijzer, ze weet precies als de oude keizerin de kerk en het leger achter zich te scharen. Marlene Dietrich is met haar schoonheid overtuigend in beide rollen van naïef meisje en machtige vrouw. Maar ze is toch het beste als laatstgenoemde. De film heeft juweeltjes van scènes waarin Catherine protesteert tegen de avances van graaf Alexei door telkens een takje stro in haar mond te nemen. Ook is er het moment waarop de graaf aanschouwt hoe Catherine de macht grijpt en daarna eigenhandig de bel luidt.
Af en toe zijn de karakters karikaturen van zichzelf, grotesk in hun doen en laten. Het feit dat niemand Russisch klinkt (Marlene Dietrich heeft haar befaamde Duitse accent; Louise Dresser praat als Elizabeth steevast met haar Amerikaanse, Midwesterse accent) draagt hieraan bij. De film balanceert op de rand van klucht en drama. Von Sternberg weet de film een bizarre, indrukwekkende sfeer mee te geven wat typerend voor hem is. De film is behoorlijk modern wat betreft geweld en seks voor die tijd, alhoewel er geen expliciete scènes in zitten. De nachtelijke ontmoeting van Catherine met een luitenant en het uit de weg ruimen van Peter worden op een mooie, suggestieve wijze verfilmd.
Een bijzonder portret van de evolutie van naïeve prinses tot machtige tsarina, indrukwekkende beelden begeleid en benadrukt door sfeervolle muziek.
Sarita Koendjbiharie
Waardering: 4
Bioscooprelease: 31 augustus 1934