The Secret Diaries of Miss Anne Lister (2010)

Regie: James Kent | 92 minuten | drama | Acteurs: Maxine Peake, Anna Madeley, Susan Lynch, Christine Bottomley, Gemma Jones, Alan David, Richenda Carey, Michael Culkin, Dean Lennox Kelly, Tina O’Brien, Tessa Peake-Jones, Jemima Foxtrot, Belinda Lazenby, Ted Holden, Martin Oldfield    

Oh vermaledijde negentiende-eeuwse puriteinen! Waren jullie er niet geweest, dan hoefden (literatuur)historici niet te knokken om het compleet misplaatste beeld dat er van de achttiende eeuw is ontstaan te weerleggen. Lange tijd bestond er namelijk in de geschiedenisboekjes het idee dat de achttiende eeuw saai en suf was. De werkelijkheid is volstrekt anders. Er gebeurden allerlei spannende dingen. Zo spannend, dat men in de negentiende en vroege twintigste eeuw met het schaamrood op de kaken heeft besloten om het dood te zwijgen. Op die manier kon het gebeuren dat de dagboeken van de openlijk lesbische Anne Lister (1791-1840) pas ongeveer 150 jaar na haar dood beschikbaar kwamen voor het grote publiek.

Tijdens haar leven heeft Lister een dagboek bijgehouden dat ruim vier miljoen woorden beslaat, verdeeld over zesentwintig dikke bundels. Een aanzienlijk gedeelte daarvan is in code geschreven, waardoor het een tijd geduurd heeft voordat duidelijk werd wat de exacte inhoud van haar ontboezemingen was. De gecodeerde gedeelten bleken bijzonder grafische verhandelingen te zijn over haar seksuele avonturen met diverse vrouwen en de manier waarop ze ze om haar vingers wond. Of dat in elk geval van plan was. Het geeft een heel andere kijk op vrouwen in de late achttiende eeuw dan in de romantische werken van pak ‘m beet een Jane Austen.

Helaas is voor de film gekozen voor een te voorzichtige aanpak. Waar Anne Lister uit haar dagboeken naar voren komt als een snobistische, hardvochtige vrouw, krijgen we in ‘The Secret Diaries of Miss Anne Lister’ te maken met een te week, romantisch aftreksel. Van de doortrapte manier waarop ze te werk ging in haar jacht op interessante vrouwen is nauwelijks iets terug te vinden in de verfilming. Dat is jammer, want verder betreft het hier een prachtige productie. De eigengereidheid van Lister kom goed naar voren in het voortreffelijke spel van Maxine Peake. Maar het is moeilijk je aan de gedachte te onttrekken dat ‘The Secret Diaries of Miss Anne Lister’ teveel een mannelijke kijk op Lister geeft (de regie is in handen van James Kent).

Toch blijft gelukkig het verhaal overeind van de vrouw die zich sterk staande hield in een wereld gedomineerd door mannen. Lister was een autodidact die menig manspersoon in een discussie de baas kon en die als industrieel zo goed boerde dat de mannelijke elite uiteindelijk wel respect voor haar móést hebben. De film geeft de belangrijkste episodes uit haar leven weer, zoals de innige maar moeizame relatie met haar vriendin Marianne Belcombe, die bang blijkt voor de roddels en een man trouwt voor het geld en de zekerheid. Of de dood van haar oom, waardoor Lister ineens grootgrondbezitter werd, en de discussies die ze daarover met haar inwonende tante voerde. En uiteraard haar relatie (zakelijk zowel als privé) met Ann Walker, de vrouw met wie ze de laatste jaren van haar leven doorbracht.

Al met al biedt ‘The Secret Diaries of Miss Anne Lister’ in elk geval een interessante kijk op de andere achttiende eeuw – die nog te weinig in de geschiedenisboekjes aan bod komt. Alleen al daarom is het een belangrijke film. Dat er alsnog een te schattig beeld wordt geschetst van Anne Lister is jammer, maar doet niet af aan het feit dat de film verder goed in elkaar steekt. Het is een hoogwaardige BBC-productie. Met uitstekende acteurs, treffende sfeerbeelden, prachtige kostuums, een degelijke soundtrack en zelfs blote borsten. Want op dat punt is de film gelukkig niet ‘gecensureerd’!

Wouter de Boer