The Sum of All Fears (2002)
Regie: Phil Alden Robinson | 124 minuten | actie, drama, thriller | Acteurs: Ben Affleck, Morgan Freeman, James Cromwell, Ken Jenkins, Liev Schreiber, Bruce McGill, John Beasley, Russell Bobbitt, Philip Baker Hall, Al Vandecruys, Richard Cohee, Philip Pretten, Alison Darcy, Richard Marner, Ostap Soroka, Robert Martin Robinson, Ian Mongrain, Dale Godboldo, Lee Garlington, Jamie Harrold, Alan Bates, Stefan Kalipha, Nabil Elouahabi, Mariya Monakhova, Bridget Moynahan, Francois Bryon, Josef Sommer, Pragna Desai, Colm Feore, Michel ‘Gish’ Abou-Samah, Edward Zinoviev, Ciarán Hinds, Sheena Larkin, Frank Fontaine, André Cornellier, Maksim Osadchy, Mariusz Sibiga, Michael Byrne, Norman Mikeal Berketa, Lev Prygunov, Mace Neufeld, Ron Rifkin, Jennifer Seguin, Josh Kimmel, Yevgeni Lazarev, Sven-Ole Thorsen, Heinar Pillar, Arthur Holden, Marcel Sabourin, Vie Nystrom, Joel Bissonnette, Kwasi Songui, Marina Lapina, Victoria Reuter, France Arbour, Lubomir Mykytiuk, Vladimir Radian, Gregory Hlady, Valeri Koudriavtsev, Victor Pedtrchenko, Willie Gault, Gary Gelfand, Arnold McCuller, Craig Hosking, Jerry Markbreit, John Eaves, J.J. Carle, Msgt. David Vazquez, David Schaap, Lisa Gay Hamilton, Kirk Taylor, Jason Antoon, Lisa Bronwyn Moore, Aleksandr Belyavsky
Na de successen van ‘The Hunt for Red October’, ‘Patriot Games’ en ‘Clear and Present Danger’, was het wachten op de volgende verfilming van een boek van Tom Clancy met Jack Ryan in de hoofdrol. Nadat Harrison Ford, die Ryan in de twee laatstgenoemde films speelde, afhaakte, werd er door de filmstudio een nieuwe invalshoek bedacht: laat Ryan niet langer de hooggeplaatste onderdirecteur van de CIA zijn, maar presenteer hier een jongere versie van zichzelf. Op zich geen onnozele gedachte, de schrijver Clancy zou het zelf ook doen met zijn boek ‘Red Rabbit’, waarin een jongere Ryan dan in zijn eerdere boeken de aanslag op Paus Johannes Paulus II moet verijdelen. Merkwaardig is daarbij wel dat de film wel in de tegenwoordige tijd speelt, zodat van elke pretentie dat het hier om een soort van “prequel” gaat, overboord wordt gegooid. Wat in de her-/doorstart van de James Bond films in ‘Casino Royale’ wel lukte, gaat het ‘The Sum of All Fears’ een stuk minder goed af om een alternatieve versie van het hoofdpersonage opnieuw en fris te introduceren. Ben Affleck doet zijn best als de jonge Jack, maar is minder overtuigend dan Alec Baldwin in ‘The Hunt for Red October’ en de al genoemde Ford in de andere twee delen.
Clancy’s boekenreeks hebben onder meer het kenmerk dat het technisch specifieke romans zijn, waarin vergezochte scenario’s op soms angstaanjagend realistische wijze gepresenteerd worden. De filmversie van ‘The Sum of All Fears’ slaag daar half in. Het geslaagde deel is dat zonder al te veel te willen verklappen, op overtuigende wijze wordt getoond wat er mis kan gaan bij miscommunicatie op het hoogste niveau en hoe dodelijk de wapens van terroristen kunnen zijn. Er zijn sterke scènes die beklemmend en onthutsend zijn. De krachtigste delen zijn echter niet die met Affleck in zijn wanhopige pogingen om de gebeurtenissen te duiden, maar met Liev Schreiber als John Clark. Schreiber zou echt een jongere versie van Willem Dafoe kunnen zijn, die de rol voor zijn rekening nam in ‘Clear and Present Danger’. Het is dan ook een raadsel waarom er geen film gewijd aan de activiteiten van Clark komt, aangezien hij veel interessante kanten en potentieel heeft voor een “eigen” film. Schreiber is goede in vorm en zet een sterke rol neer, dat een plezier is om naar te kijken.
Waar Clancy zijn boek bevolkte met islamitische terroristen (geholpen door gefrustreerde Oost-Duitsers vlak na de val van de Berlijnse Muur), werd dit voor de filmversie gewijzigd in Europese neo-fascisten. Dit is meteen het zwakste punt van de film. Na de aanslagen van 11 september 2001 was het niet politiek correct om islam-terrorisme als soort van entertainment voor te zetten aan het publiek, (zoals bijvoorbeeld in het luchtigere ‘True Lies’), maar daarmee wordt meteen de kracht van het boek weggeslagen. Immers, sinds die verschrikkelijke dag, is het voor de wereld maar al te duidelijk dat dergelijk terrorisme wel degelijk bestaat en dodelijk kan toeslaan.
Dit geldt niet bepaald voor de bende van de nazi Dressler (Alan Bates) wiens doel het is om de VS en Rusland elkaar te laten vernietigen in een nucleaire oorlog. Is dat nu realistisch? En dan? Wordt dan iedereen een neo-fascist als de radioactieve straling is afgenomen? In het boek was de krachtmeting tussen Amerika en Rusland juist een samenloop van omstandigheden, verkeerde aannames, misverstanden en oplopende spanning. Ook al lijken de Amerikaanse president Fowler (de altijd overtuigene Cromwell) en zijn Russische tegenhanger Nemerov (Ciarán Hinds) soms niet helemaal rationeel te handelen, het is wel verdacht dat de fanatieke Dressler dit allemaal vooraf zo had kunnen voorzien. Dit is een zwaktebod om toch het belangrijkste en spannendste element vanuit de brontekst over te kunnen nemen in de film. Geloofwaardig is het niet bepaald.
In de bijrollen duiken veel veteranen op met bekende gezichten op, die dergelijke rollen al vaker gespeeld hebben. Freeman als de oudere, wijze man met levenslessen en goed advies, Philip Baker Hall als de minister van Defensie en Bruce McGill als de nationale veiligheidsadviseur. In een piepklein rolletje duikt ook Richard Marner (vooral bekend als kolonel Von Strohm uit ‘Allo! ‘Allo!’) op als de vorige Russische president. Bridget Moynahan heeft weinig om handen als Ryan’s vriendinnetje Cathy Muller. Degenen die de andere films hebben gezien, weten al dat zij zijn vrouw wordt.
Ondanks dat ‘The Sum of All Fears’ van iets mindere kwaliteit is dan de andere films rondom het personage Jack Ryan, is deze toch zeker de moeite waard om te zien.
Hans Geurts
Waardering: 3
Bioscooprelease: 15 augustus 2002