The Times of Harvey Milk (1984)

Regie: Rob Epstein | 80 minuten | biografie, documentaire, geschiedenis | Met: Harvey Milk, Anne Kronenberg, Tory Hartmann, Tom Ammiano, Jim Elliot, Henry Der, Jeannine Yeomans, Bill Kraus, Sally M. Gearhart, John Briggs, Jerry Brown, Jimmy Carter, Dianne Feinstein, David Fowler, Joseph Freitas, Terence Hallinan, George Moscone, Dan White

De plaatselijke verkiezingen van San Francisco eind 1977 kende een verrassende uitkomst. Voor het eerst werden een zwarte vrouw, een overtuigd feministe en een Aziaat in de gemeenteraad gekozen. De meeste aandacht ging echter uit naar Harvey Milk, de eerste openlijk homoseksuele politicus die zitting mocht nemen op het pluche. Hij trok met name de aandacht door zijn uitzonderlijke gave om op heldere wijze zijn politieke standpunten uiteen te zetten. Bovendien was hij bijzonder charismatisch en eloquent. Voor Milk lag een prachtige politieke carrière in het verschiet, die wellicht de stadsgrenzen van Frisco ver had kunnen ontstijgen. Maar een collega-raadslid dacht daar klaarblijkelijk anders over. De aartsconservatief Dan White schoot Milk en de liberale burgemeester van de stad, George Moscone, op maandagochtend 27 november 1978 dood. De stad sidderde van woede maar vooral van verdriet, zeker nadat White met zijn misdaden wegkwam met slechts zeven jaar cel.

Zes jaar na de tragische gebeurtenissen in San Francisco maakte Rob Epstein de documentaire ‘The Times of Harvey Milk’ (1984), waarin hij de opmerkelijke opmars van Milk in de politiek onder de loep legt. “Voor de mensen die in San Francisco woonden toentertijd voelde het alsof het leven drastisch aan het veranderen was en dat vanuit de hele wereld alle ogen op ons gericht waren. In werkelijkheid bleek men buiten de stad nauwelijks een idee te hebben welke impact de moord op Milk en Moscone eigenlijk had. Daarom besloot ik deze film te maken, om te laten zien hoeveel zij voor onze stad betekend hebben,” aldus Epstein. In zijn documentaire toont hij met archiefmateriaal, foto’s en beelden van de plaatselijke nieuwszenders hoe de uit New York afkomstige Milk zijn politieke carrière begon. Aan het woord komen mensen die de opkomst van de mensenrechtenactivist van dichtbij meemaakten, onder wie zijn campagneleidster Anne Kronenberg en politicologe Sally M. Gearhart.

Maar ook anderen spreken hun bewondering uit over Milk. Jim Elliott vertelt openhartig over het feit dat hij aanvankelijk niets van homo’s moest hebben, totdat hij Milk ontmoette. “Alles wat hij zei sprak me aan. Al zijn standpunten en denkbeelden. Bovendien was het een geweldig sympathieke vent.” Henry Der spreekt namens de Aziatische gemeenschap. Hij legt uit dat Milk er niet alleen was voor de homo’s, maar voor alle minderheidsgroeperingen in San Francisco – zwarten, joden, gehandicapten, bejaarden en Aziaten – en in die zin dus een bindend element voor de hele samenleving vormde. “Hij kwam op voor de rechten van alle inwoners van de stad die door de blanke elite over het hoofd werden gezien.” Niet zozeer de bijdragen van Kronenberg en Gearhart, maar juist de bijdragen van de mensen die verder van hem afstonden – Elliot en Der –  geven aan hoe effectief Milk met zijn schaarse tijd als politicus is omgegaan. De interviews worden geïllustreerd door boeiend archiefmateriaal van de plaatselijke nieuwszenders, die onder meer laten zien dat Milk de menigte aansprak met alledaagse ergernissen als hondenpoep om zijn punt te maken. De politicus was overigens niet te beroerd om ter verduidelijking aan het einde van het nieuwsitem in een zorgvuldig gedeponeerde hondendrol te stappen.

Dankzij de inspanningen van Milk lukte het Californië om een gevreesde wet (Proposition # 6), die homoseksuele leraren het verbood om les te geven, af te stoppen. Tegenover de succesvolle en populaire Milk stond Dan White, die het vertikte om compromissen te sluiten en zichzelf het daarmee erg lastig maakte het hoofd boven water te houden in de raad. Op een zekere dag bood hij Moscone zijn ontslag aan. Na enkele dagen wilde hij daar alweer op terugkomen, maar de burgemeester had al een vervangende kandidaat op het oog. De verbitterde, getergde White – een voormalig politieagent en brandweerman die tot dat moment te boek stond als het type all American guy, ideale schoonzoon – kon dat niet verkroppen en schoot Moscone dood. Vervolgens moest ook Milk eraan geloven.

‘The Times of Harvey Milk’ toont op indrukwekkende wijze hoe de stad reageerde op de moorden: met vreedzame stille tochten waar meer dan 45.000 mensen in meeliepen. De beelden bezorgen je nu nog rillingen over je lijf. Epstein vervolgt zijn film met beelden van de rechtszaak tegen White, waarbij hij de geïnterviewden hun mening laat geven over het waarom van de lage strafeis. Wat was er gebeurd als White alleen Moscone had gedood, had hij dan wel een gepaste straf gekregen? En waarom zaten er louter mensen van de blanke elite in de jury? Deze suggestieve vragen vormen het enige (kleine) smetje op deze verder uitstekende historische, Oscarwinnende documentaire over een innemende en volhardende politicus die buiten San Francisco haast in de vergetelheid geraakt was. Gelukkig hebben Epstein en ook Gus Van Sant (met de biopic ‘Milk’, 2008) de filmliefhebber en politiek betrokkenen een waardig eerbetoon aan Harvey Milk geschonken.

Patricia Smagge