The White Sheik-Lo sceicco bianco (1952)

Regie: Federico Fellini | 85 minuten | drama, komedie, romantiek | Acteurs: Alberto Sordi, Brunella Bovo, Leopoldo Trieste, Giulietta Masina, Lilia Landi, Ernesto Almirante, Fanny Marchio, Gina Mascetti, Jole Silvani, Enzo Maggio, Anna Primula, Mimo Billi, Armando Libianchi, Ugo Attanasio, Giulio Moreschi, Elettra Zago, Piero Antonucci, Aroldino, Ettore Maria Margadonna, Antonio Acqua, Lalla Ambraziejus, Silvia De Vietri, Rino Leandri, Guglielmo Leoncini, Carlo Mazzone, Giorgio Salvioni

In maart 2009 overleed Tullio Pinelli op honderdjarige leeftijd in Rome. Daarmee is een groot scenarioschrijver heengegaan. Hoewel hij eigenlijk advocaat was, had hij een enorme passie voor het theater. In zijn vrije tijd schreef Pinelli dan ook toneelstukken. In 1947 ontmoette hij Federico Fellini, naar verluidt toen ze bij een kiosk van dezelfde krant een pagina stonden te lezen. Fellini was toen een beginnend filmer die reeds ervaring had als scriptschrijver (hij was onder meer medeverantwoordelijk voor Roberto Rossellini’s ‘Roma, Citta Aperta’ uit 1945). Pinelli en de bijna twaalf jaar oudere Fellini raakten bevriend en zouden veelvuldig samenwerken. Net als die van componist Nino Rota en actrice Giulietta Masina loopt ook Pinelli’s carrière parallel aan die van Fellini. Tot hun beste werk behoort onder meer ‘La strada’ (1954), ‘Le notti di Cabiria’ (1957), ‘La dolce vita’ (1960) en ‘Otto e mezzo’ (1963).

Een van de eerste films die Fellini en Pinelli samen maakten was ‘The White Sheik’ (1952). Hierin nemen ze het sterrendom op de hak. Het pasgetrouwde stel Ivan (Leopoldo Trieste) en Wanda Cavalli (Brunella Bovo) is in Rome om hun huwelijk door de paus te laten inzegenen. Terwijl de stijve Ivan hun programma voor de komende dagen al helemaal heeft uitgestippeld, heeft de dromerige Wanda andere plannen. Ze is al jaren verslingerd aan de fotoromans rond de Witte Sjeik (Alberto Sordi), een op Rudolph Valentino gebaseerde romantische held, en is vastberaden hem op te zoeken in Rome. De ontmoeting met haar droomprins loopt echter uit op een fiasco. Aanvankelijk lijkt het allemaal nog erg spannend, zeker wanneer Wanda gecast wordt voor een rol in de fotoroman. Maar Fernando Rivoli – zoals de Witte Sjeik in het echt heet – blijkt een bijzonder fout type te zijn. De radeloze Ivan probeert ondertussen voor zijn toegestroomde familie – die nu toch wel nieuwsgierig is geworden naar Wanda – wanhopig de schijn op te houden…

‘The White Sheik’ (‘Lo sceicco bianco’) is de eerste film waarvoor Federico Fellini solo de regie voerde. De regisseur was aanvankelijk erg onzeker over zijn aanpak en twijfelde enorm over hoe hij bepaalde scènes (bijvoorbeeld die waarin Wanda en Rivoli op een boot varen) moest opnemen. In een tijd waarin het neorealisme hoogtij vierde, valt het werk van Fellini erg op. Niet de arme, werkende bevolking staat centraal, maar een welgesteld koppel die op het oog vrij triviale belevenissen meemaakt. Bij vlagen is de typische stijl van de filmmaker al terug te vinden. Zo sijpelt in de scènes waarin de fotoroman wordt geschoten Fellini’s voorliefde voor chaotische taferelen en extravagante uitdossingen reeds door. Hoewel hij een deel van zijn acteurs naar de neorealistische traditie van straat had geplukt – van wie de meest in het oog springende onze protagonist Leopoldo Trieste is – wordt het grootste deel van de cast gevormd door professionele acteurs. ‘The White Sheik’ heeft een bizar tempo en oogt wat rommelig. Je zou de film kunnen bestempelen als een Italiaanse versie van de Amerikaanse screwballcomedy uit de jaren dertig en veertig (die vaak ook ontrouw als belangrijk thema hadden).

Het acteerwerk is over the top en de personages behoorlijk eenzijdig, maar dat is hier wel op zijn plaats. Vooral Leopoldo Trieste met zijn radeloze blik en uitpuilende ogen is een ware ontdekking. Ivan is nooit spontaan en loopt altijd in de pas. Bovendien trekt hij zich erg veel aan van wat de buitenwereld van hem vindt. Vooral voor zijn familie loopt hij constant op zijn tenen. Die overdreven striktheid móet hem wel een keertje opbreken, zou je denken. Alberto Sordi overtuigt als de tweederangs romantische held die met zijn charme heel ver komt maar uiteindelijk toch zijn billen brandt. In een piepklein maar bijzonder sympathiek rolletje zien we Fellini’s vrouw en muze Giulietta Masina. Ze speelt de prostitué Cabiria, een rol die ze vijf jaar later nog eens dunnetjes over zou doen in ‘Le notti di Cabiria’. De door Arturo Gallea geschoten zwart-witbeelden van Rome zijn mooi maar missen de magie die we in het latere werk van Fellini wel zouden zien. De muziek – uiteraard van Nino Rota – is bijzonder aangenaam.

‘The White Sheik’ was geen succes aan de box office, tot groot verdriet van Fellini. Het weerhield hem er echter niet van een volgende film te maken en dat is maar goed ook, want zijn beste jaren lagen nog voor hem. In ‘The White Sheik’ is bij vlagen al te zien dat we met een groot filmtalent te maken hebben. De surreële schoonheid en dubbele lagen van zelfreflectie die we kennen uit films als ‘Giulieta degli spiriti’ (1965) ontbreekt, maar wat overblijft is een vermakelijke, chaotische komedie daarin Fellini aantoont wel raad te weten met een knotsgek scenario vol personages die larger than life zijn. Misschien niet Fellini’s beste, maar zeker een van zijn meest toegankelijke films.

Patricia Smagge