The Wind Rises – Kaze tachinu (2013)

Regie: Hayao Miyazaki | 126 minuten | animatie, biografie, drama, geschiedenis, romantiek, oorlog | Originele stemmencast: Hideaki Anno, Jun Kunimura, Mirai Shida, Miori Takimoto, Mansai Nomura, Hidetoshi Nishijima, Masahiko Nishimura, Shinobu Ôtake, Keiko Takeshita, Steve Alpert, Morio Kazama

De Japanse filmmaker en animator Hayao Miyazaki levert met ‘The Wind Rises’ de laatste film in zijn omvangrijke carrière. De inmiddels 73-jarige Miyazaki begon zijn animatiecarrière reeds in 1963. In 1979 debuteerde de Japanner als regisseur van zijn eerste lange animatiefilm ‘The Castle of Cagliostro’. Grote bekendheid verwierf hij met zijn samenwerking met Studio Ghibli. Samen waren ze verantwoordelijk voor succesvolle films als ‘Ponyo’, ‘Princess Mononoke’ en het Oscarwinnende ‘Spirited Away’. ‘The Wind Rises’ bewijst in deze zwanenzang dat, ondanks zijn tekortkomingen, de fantasierijke cineast gemist gaat worden.

‘The Wind Rises’ vertelt het verhaal van de visionaire vliegtuigingenieur Jiro Horikoshi. De kleine Jiro is een jongen vol rechtvaardigheidsgevoel en ambitie. Hij droomt er van als piloot zelf vliegtuigen te kunnen besturen. Zijn slechtziendheid belet hem echter zijn ideaal na te jagen. Hij besluit daarom zijn fascinatie voor de luchtvaart als ontwerper in te zetten. Zijn innovatieve ideeën maken hem beroemd in eigen land. Zeker wanneer de Tweede Wereldoorlog op het punt staat te beginnen. In het oeuvre van Miyazaki is techniek een beproefd thema. Ook ‘The Wind Rises’ verklaart de liefde aan de technologie, zonder ook de gevaren ervan in ogenschouw te nemen.

Daarmee is ‘The Wind Rises’ een fijn weerzien met het werk van de regisseur. Naast de thematiek is ook de stijl een feest van herkenning. Maar anders dan in zijn vorige films, vertelt Miyazaki hier een waar gebeurd verhaal. De vraag rijst dan of de film een droge opsomming wordt van feitjes en irrelevante levensgebeurtenissen of dat de gewoonlijke kleurrijke fantasie van de Ghibli studio de boventoon mag voeren.

Gelukkig is het tweede het geval. Miyazaki laat de werkelijkheid niet helemaal los, maar laat zijn verder gesloten hoofdpersoon geregeld vrijelijk fantaseren over de vliegkunst. Dromen en werkelijkheid lopen vloeiend in elkaar over. De tijds- en plaatsbepaling zijn daardoor dikwijls diffuus, maar dat voorkomt eveneens dat ‘The Wind Rises’ de starre eigenschappen van een documentaire krijgt. Miyazaki schotelt de toeschouwer doelbewust een filmische illusie voor. En dat werkt goed. Zo is de film niet alleen een persoonlijke geschiedenis, maar ook een kroniek van een geheel land. Daardoor is ‘The Wind Rises’ ook een indirecte biografie van Hayao Miyazaki zelf.

Net als het eerdere werk van de filmmaker springen de stralende animaties in het oog. ‘The Wind Rises’ ziet er grotendeels prachtig uit. Meermalen zijn de achtergronden kleine schilderijen waar het prettig naar kijken is. Bovendien bewijst Miyazaki dat hij de absolute grootmeester is van het detail. In bepaalde shots is het heerlijk zoeken naar spitsvondigheidjes, grapjes en andere visuele wonderbaarlijkheden.

Maar de kwaliteit verschilt. De personages lijken zo nu en dan door de computer geconstrueerde sprites. Het contrast tussen voorgrond en achtergrond wordt daardoor groot. Het heeft als effect dat de personages niet altijd deel uit lijken te maken van hun omgeving. Daarnaast zijn de gezichten van de historische figuren, om zoveel mogelijk te gelijken, tamelijk karikaturaal uitvergroot (gelukkig is het gelaat van Jiro Horikoshi meer cartoonesk, hetgeen de betrokkenheid bevordert). Het ziet er naar uit dat de bijna gepensioneerde Miyazaki het zich wat makkelijker heeft gemaakt dan bij zijn voorgaande films. Dat blijkt ook uit de beelden waarin beweging voorop staat. De scherpte verdwijnt en daar voor in de plaats komen grove pastelkleuren die wederom een breuk vormen met de rest van de film. Deze schaarse beeldinconsequentie riekt naar gemakkelijk haastwerk en stelt enigszins teleur.

‘The Wind Rises’ is geen perfecte film. Maar ook een ietwat mindere Miyazaki is in het algemeen een bovengemiddelde film. Want ondanks de kleine tekortkomingen, blijft ‘The Wind Rises’ een zeer aangename kijkervaring. Hayao Miyazaki behoort onbetwistbaar tot de top der animatoren en daar zal tijdens zijn pensioen geen verandering in komen.

Wouter Los

Waardering: 3.5

Bioscooprelease: 1 mei 2014
DVD- en blu-ray-release: 5 november 2014