The Wind That Shakes the Barley (2006)

Regie: Ken Loach | 124 minuten | drama, oorlog, geschiedenis | Acteurs: Cillian Murphy, Pádraic Delaney, Liam Cunningham, Gerard Kearney, William Ruane, Roger Allam, Frank Bourke, Fergus Burke, Antony Byrne, Denis Conway, John Crean, Máirtin de Cógáin, Orla Fitzgerald, Myles Horgan, Damien Kearney, Niall McCarthy, Seamus Moynihan, Shane Nott, Aidan OHare, Siobhan Mc Sweeney, Marie Riordan, Mary Murphy, Laurence Barry, Martin Lucey, Shane Casey, Keith Dunphy, Kieran Hegarty, Kevin O’Brien, Gary McCarthy, Tim O’Mahon, Graham Browne, Owen Buckley, Aidan Fitzpatrick, Vince Hannington, Denis Keleher, Colin McClery, Finbar O’Mahon, John Quinlan, Peggy Lynch, Noel O’Donovan, Peter O’Mahoney, Barry Bourke, Frank O’Sullivan, Diarmuid Ó’Dálaigh, Corina Gough, Roger Allam, Sabrina Barry, Dan O’Riordan, Peg Crowley, Fiona Lawton, Kieran Aherne, Clare Dineen, Sean McGinley, Tomas OhEalaithe, Nora Lynch, Diarmuid Ní Mheachair, Barry Looney, Connie O’Connail, Aine O’Connor, Francis O’Connor, Peadr O’Riada, Neil Brand

Ken Loach won met zijn nieuwe film ‘The Wind That Shakes the Barley’ de Gouden Palm bij het Filmfestival Cannes 2006. Deze toekenning heeft nogal wat stof doen opwaaien. De prijs was geheel onverwacht. Boze tongen beweren dat het niet zozeer om de merites van deze film gaat, maar dat het meer een soort “lifetime achievement award” betreft. Oordeel zelf bij het zien van deze film.

‘The Wind That Shakes the Barley’ is een film over de strijd voor de Ierse onafhankelijkheid. Loach heeft al eens eerder een soortgelijke film ‘Land and Freedom’ gemaakt, die handelt over de Spaanse Burgeroorlog.
Ken Loach maakt het zijn Engelse landgenoten niet eenvoudig. Het British Empire was in de tijd waarin de film speelt nog in volle glorie en hij neemt zoals bij al zijn films een duidelijk politiek standpunt in. Het Engelse regime wordt geschetst als brute en gewelddadige onderdrukkers en bezetters. Met deze film wilde Loach verantwoording afleggen voor de wijze waarop de Engelsen de Ieren hebben onderdrukt en het land geëxploiteerd. Via deze film krijg je een helder inzicht in het verleden en het heden van de Ierse natie. De film is gesitueerd in de prachtige, mistige en magnifiek groene en lege landschappen van het County Cork. De beelden zijn overweldigend “Iers” van aanblik. Het Ierse accent is aanvankelijk moeilijk te volgen, de ondertiteling is dan wel even nodig.

Het verhaal begint in 1920 – twee jaren nadat de Ierse Nationalistische partij Sinn Fein een grote meerderheid in het Ierse parlement had verkregen. Dat was een schijnoverwinning want de Britse regering stuurde gewoon meer troepen om zijn macht te kunnen blijven opleggen. In deze film wordt de oorlog of vrijheidsstrijd getoond zoals die vrijwel altijd verloopt. Wreedheden van twee kanten, mensen die soms tegen hun wil betrokken raken in het vechten met de bezettende macht. Het is vechten met alle middelen en het doel heiligt alles.
De film begint met de Britse “Black and Tans” troepen die extreem gewelddadig waren tot het barbaarse toe. Zij overvallen een boerderij. Die naam danken ze aan de kleur van hun uniform. Loach wordt verweten dat hij in de film de Engelse bezetters wel erg zwart afschildert. Loach stelt hier tegenover dat dit de waarheid weergeeft en dat het geen zin heeft het verleden te maskeren. De Engelsen hebben het verzet over zich zelf afgeroepen.

Damien (Cillian Murphy), een van de hoofdrolspelers, is een recent afgestudeerde medische student. Hij staat op het punt naar Engeland te vertrekken om daar als arts te gaan werken. Op het punt van vertrek wordt hij geconfronteerd met brute wreedheden door de Engelsen. Hij besluit dan zich aan te sluiten bij de plaatselijke IRA “verzetsgroep”. De film laat heel goed zien hoe op lokale schaal door de bewoners het verzet werd gesteund, ondanks de wraakmaatregelen die de Engelsen voortdurend namen. Gewone mensen met alledaagse wensen veranderen onder druk in niets ontziende verzetsstrijders. Op alle fronten ondersteunde men de guerrilla. Vrouwen deden volop mee door het bezorgen van boodschappen en soms ook wapens. Afgelegen boerderijen waren schuilhaarden waar voedsel werd verstrekt. Interessant is om te zien hoe ook de bonden meededen in het verzet tegen de Engelsen, zo mochten/wilden machinisten bijvoorbeeld geen Engelse militairen vervoeren. Een andere hoofdrolspeler, Dan, komt in het verhaal veel meer gemotiveerd vanuit politieke overwegingen naar voren. Zo wordt een knappe en geloofwaardige mengeling tot stand gebracht van de overwegingen die mensen hebben om de strijd aan te gaan. Geweld is een onderdeel van de film, maar tegelijkertijd laat Loach indringend zien hoe de gewone mens worstelt met de gevolgen daarvan. Dat wordt dramatisch uitgewerkt door het verraad dat een zeventienjarige jongen pleegt en waardoor er een opdracht uitgaat deze te executeren. Het morele dilemma is dan hoe om te gaan met een zeventienjarige dorpsbewoner die je vanaf je prille jeugd van zeer nabij kent. Zelfs de lokale verrader wil nog niet begraven worden naast de Engelse Landlord die en passant als verklikker ook moet worden geëxecuteerd. Wat de film duidelijk maakt is dat het verzet door heel gewone landarbeiders werd gedaan, slecht bewapend en vaak nog slechter georganiseerd. Oog om oog, tand om tand, beide partijen kenden geen genade. Uiteindelijk bracht het langdurige verzet de Engelsen naar de onderhandelingstafel. De film neemt dan weer een andere fascinerende wending die historisch bezien verantwoord is. Hoe om te gaan met het onderhandelingsresultaat dat dan op tafel komt? Daar waar de Ieren eerst als een man verenigd waren tegen de Engelsen laat het prachtig zien hoe binnen gezinnen een nieuwe oorlog ontstond tussen degene die het onderhandelingsresultaat als te gering afwezen en zij die dachten dat dit het maximaal haalbare was. Een scheiding der geesten en der machten, de oorlog begint opnieuw, maar nu is het Ieren tegen Ieren.

In het laatste deel van de film krijgt dit een dramatische invulling. De kampen bestrijden elkaar en in de film wordt het een letterlijke broederstrijd. De dan volgende ontknoping laat je kennismaken met een groot moreel dilemma dat je lang doet nadenken over hoe de Engelsen er in geslaagd zijn zelfs na hun vertrek het land nog zo verdeeld achter te laten. Ineens is de film dan weer veel minder politiek en is het menselijke drama allesoverheersend.Los van de soms wat vet aangezette Engelse brute arrogantie is dit een film die de idealen van de Ierse vrijheidsstrijders excellent verbeeldt, maar die ook op eminente wijze laat zien hoe mensen ethisch vermorzeld worden door politieke stellingnames. Dit keer eens geen film over bommentapijten van de IRA, maar de vrijheidsstrijd van de kleine man met zijn grote idealen (en falen). Sterk acteerwerk, cameravoering van grote klasse. Een overtuigende film en een zekere aanrader!

Rob Veerman

Waardering: 4

Bioscooprelease: 10 augustus 2006