The Wolf Man (1941)
Regie: George Waggner | 68 minuten | drama, horror, fantasie | Acteurs: Lon Chaney, Claude Rains, Warren William, Ralph Bellamy, Patric Knowles, Bela Lugosi, Maria Auspenskaya, Evelyn Ankers, Fay Helm
In 1941 kwam Universal Studios met deze verfilming van de weerwolf: een mens die bij volle maan de fysieke gedaante aanneemt van een wolf. Deze verfilming sloeg dusdanig aan dat er meerdere vervolgen met Lon Chaney op werden gemaakt. Chaney speelt in deze film de rol van Larry Talbott die besmet wordt door de vloek van de weerwolf.
Ondanks zijn forse gestalte (een heel verschil met zijn filmvader overigens), komt Larry over als een kwetsbaar persoon, hetgeen ook vroeg wordt onderkend nog voordat zijn eigen weerwolfperikelen optreden (theres something tragic about that man.). Chaney is als het slachtoffer van de omstandigheden goed op dreef met het uiten van zijn gevoelens en roept daardoor sympathie op gedurende de fasen die hij doorloopt. Zijn schuldgevoel na de dood van Bela, zijn onzekerheid over de vraag of hij gek aan het worden is of dat hij wel degelijk besmet is, en zijn radeloosheid en ontzetting wanneer hij later beseft dat hij inderdaad een weerwolf is geworden. Dit levert datgene op wat in ‘Dr. Jekyll and Mr. Hyde’ (1931) zo goed als ontbrak: de geestelijke wanhoop en vertwijfeling wanneer de hoofdpersoon beseft dat zijn eigen persoonlijkheid kan worden overgenomen door een andere die hij verafschuwt en waarover hij geen controle heeft.
Een andere opvallende rol is die van Claude Rains als Larrys vader John Talbott. Ook hij staat bloot aan psychische druk wanneer hij langzaam gaat beseffen dat zijn zoon toch een weerwolf zou kunnen zijn. Hij is het type van de notabele die alles zo rationaal mogelijk verklaard, zelfs tot aan het niet mis te verstane pentagram (een vijfpuntige ster het teken van de weerwolf) op Larry s borst aan toe (that scar could be made by almost any animal). Uiteindelijk kan ook hij niet aan de feiten voorbij gaan en zijn tweestrijd tussen zijn rationalisme en de bezorgdheid over zijn zoon komt duidelijk naar voren. Hij blijft hierbij komen met rationale verklaringen (self hypnotism, this evil thing.is only in your mind) , maar gaat toch ook over tot bijgelovig gedrag om de gevolgen van de vloek zo mogelijk te beperken. Rains weet zijn mentale worsteling dusdanig neer te zetten dat ook hij sympathie oproept en duidelijk wordt dat hij, in andere en meerdere opzichten, eveneens een slachtoffer van de vloek van de weerwolf is, zoals ook duidelijk blijkt na zijn uiteindelijke persoonlijke confrontatie met de weerwolf.
De dorpelingen vallen op door hun roddel en achterklap. Ze houden Larry voor een moordenaar zonder dat dit bewezen is. Ze leggen onbewust maar treffend een link naar het feit dat hij een weerwolf is (you should have seen the way he looked at melike a wild animal, with murder in his eyes…). Het een en ander gaat zover dat de plaatselijke schoonheid Gwen die met Larry omgaat en haar vader ook ten prooi vallen aan hun lasterpraatjes en insinuaties. Gwen wordt hierbij zelfs medeverantwoordelijk gehouden voor de dood van een dorpeling (she s to blame. I always knew that innocent little face was just a) en ook haar vader krijgt de nodige beledigingen naar het hoofd geslingerd (…theres a fine father for you, ..how dare you permit her to walk out with other men when shes engaged. ). Het een en ander is een treffende illustratie van hoe in een kleine gemeenschap diverse gevoelens van onvrede over dorpsgenoten jarenlang kunnen sluimeren en in crisissituaties onverbloemd worden gespuid, hoewel de aangehaalde punten van ongenoegen niets met het feitelijke probleem te maken hebben
De omgeving is klassiek en sfeervol: een klein dorpje temidden van de moors, waar de weerwolf volgens goed gebruik ’s nachts rondzwerft en zijn honger kan stillen met het plaatselijke wild. Volgens de traditie is de heide een uiterst sfeerverhogende met al dan niet kale bomen en struiken bezaaide mistrijke omgeving, waarbij de mist tijdens de nachtelijke uren zich ook tot in het dorp uitstrekt. Niet geheel volgens de traditie is de grootte ervan: in plaats dat het een onafzienbaar gebied is waar men uren lang kan rond- of verdwalen zonder een levende ziel tegen te komen, lijkt de heide hier slechts een vrij kleine oppervlakte te hebben waar men af en toe moeite lijkt te moeten doen elkaar te ontlopen.
Zoals bijna gewoonlijk zijn er ook hier de nodige tekortkomingen: in tegenstelling tot Bela ziet Larry er na zijn transformatie niet als een wolf uit, maar behoudt zijn menselijke gestalte. Ook heeft hij geen specifieke wolvenkop of kaken, en loopt gewoon rechtop, wat de titel wolf man in plaats van werewolf wel toepasselijk maakt. Tijdens zijn eerste transformatie draagt hij een wit hemd, maar als wolf daarna een donker overhemd. Zoals in de film vermeld wordt heeft het dorp de nodige ervaringen met weerwolven en heerst er het nodige bijgeloof (everyone knows all about werewolves), maar de mogelijkheid van weerwolven wordt nu zonder meer afgewezen, ook na diverse veelzeggende gebeurtenissen en nadat Larry zijn eigen overtuigingen geuit heeft
Eén van de beste horrorklassiekers. Het tempo ligt hoog, en griezel, spanning en actie zijn in hoge mate aanwezig, ook zonder de in latere films voorkomende uitgebreide transformaties en bloederige effecten. Er wordt in hoge mate meegeleefd met diverse personages en de reacties van henzelf en hun omgeving op de vloek van de weerwolf houdt de nieuwsgierigheid erin. De tekortkominkjes in deze film worden dan ook snel vergeten. Binnen het griezel- en weerwolfgenre een film die niet gemist mag worden.
Frans Buitendijk
Waardering: 3.5