Tito on Ice (2012)

Regie: Max Andersson, Helena Ahonen | 76 minuten | animatie

‘Tito on Ice’ is een bizarre, deels geanimeerde “roadmovie” waarin twee mannen met het gemummificeerde lichaam van Josip Broz Tito door het voormalige Joegoslavië rijden. Tito was na de Tweede Wereldoorlog de onbetwiste leider van de Balkan-natie, die na zijn dood in 1980 uit elkaar viel na een bloedige oorlog tussen de verschillende – en nu grotendeels onafhankelijke – landsdelen. Een gewaagd uitgangspunt van de Zweedse striptekenaars en kunstenaars Max Andersson en Lars Sjunnesson. De film is deels in zwart-wit, deels in kleur, geschoten in een chaotisch ogende documentairestijl met allerlei andere ingrediënten erbij gemixt tot er een film ontstaat, die zich maar moeilijk tot een genre laat beperken of in één zin te omschrijven valt. Dat is natuurlijk precies de bedoeling van Andersson en Sjunnesson, die absurdisme naar een nieuw plan trekken.

Het zal zeker niet naar ieders smaak zijn, niet qua thematiek – hoe kom je op het idee om het lijk van Tito in een koelkast rond te gaan rijden – en niet qua vorm – door de vermenging van zoveel verschillende filmtechnieken.

Max en Lars zijn zelf ook in beeld, maar minstens zo vaak zijn er kartonnen poppetjes van hen gemaakt, waarmee scènes worden nagespeeld en waar hun monden ook gewoon bewegen. Dat moet een enorm werk zijn geweest, gelukkig zetten ze behulpzaam kartonnen pijltjes met hun naam erin om duidelijk te maken wie wie is. In het begin zit een fraaie scène waarin ze de mummie van Tito prepareren. Het laat goed zien hoeveel energie en moeite ze hebben gestoken om tot het onsmakelijke en griezelige resultaat te komen.

Uiteraard zijn ze niet op pad om te provoceren, maar interviewen ze kunstenaars uit de ondergrondse cultuurscene van het voormalige Joegoslavië. Daaruit blijkt wel dat de oorlog diepe wonden heeft geslagen en dat de sporen daarvan nog altijd zichtbaar zijn in de samenleving. Iets waar de geïnterviewden, of het nu een Sloveense ambtenaar, of Servische en Kroatische kunstenaars zijn allemaal op hun eigen manier proberen in hun werk te vangen of in hun leven te duiden. De dood van Tito was, zo blijkt uit de herinneringen, ook een collectief beleefde gebeurtenis van grote betekenis – en grote gevolgen. Is de huidige situatie (na de oorlog) daarmee iets wat gemeenschappelijk gedeeld wordt, terwijl de oorzaak (de oorlog zelf) hen juist zo tot op het bot verdeeld heeft?

Andersson en Sjunnesson roepen slim een gevoel van vervreemding op, niet alleen door de vermenging van documentaire, striptekeningen en geanimeerde segmenten, maar ook door de aanwezigheid van Tito’s mummie op de achtergrond. Of hij nu in een rolstoel, of een koelkast of gewoon op een stoel schuin achter één van de sprekers zit, op een gegeven moment wen je als kijker aan zijn geüniformeerde aanwezigheid.

Het is de eerste “lange” film van Max Andersson, nadat hij eerder veel succes had met een aantal korte (animatie)films. De regie deelt hij hier met Helena Ahonen, die vooral bekend is als ontwerpster van kleding en hoeden. De film klokt rond de 75 minuten, wat kort is voor een volledige speelfilm, maar nog altijd aanzienlijk langer dan de korte films waar hij zich tot nu toe in specialiseerde. ‘Tito on Ice’ is een originele en gelaagde film, doordrenkt met een flinke dosis (zwarte) humor. Ontzettend knap gemaakt en in velerlei opzichten een uniek project.

Hans Geurts

‘Tito on Ice’ wordt vertoond tijdens het 16de Holland Animation Film Festival (20-24 maart 2013) in Utrecht.