Torn Curtain (1966)

Regie: Alfred Hitchcock | 128 minuten | thriller | Acteurs: Paul Newman, Julie Andrews, Lila Kedrova, Hansjörg Felmy, Tamara Toumanova, Wolfgang Kieling, Ludwig Donath, Günter Strack, Gisela Fischer, Mort Mills, Carolyn Conwell, Arthur Gould-Porter, Gloria Gorvin, Robert Boon, Peter Bourne, Linda Carol, Rico Cattani, Andrea Darvi, Maurice Doner, Harold Dyrenforth, David Opatoshu, Gerd Rein, Peter Lorre Jr., Mischa Hausserman

Een van de meest legendarische filmcomponisten van de twintigste eeuw was Bernard Herrmann. Hoewel hij in de jaren voorafgaand al prachtige scores schreef waarmee hij grote successen boekte, zal het grote publiek hem altijd linken aan Alfred Hitchcock. Tussen 1955 (‘The Trouble with Harry’) en 1964 (‘Marnie’) werkten de twee grootheden samen en juist in die periode zijn meesterwerken als ‘Vertigo’ (1958), ‘North by Northwest’ (1959) en ‘Psycho’ (1960) ontstaan. Allemaal films die hun impact voor een belangrijk deel te danken hadden aan de indringende, haast magische muziek van Herrmann. Aan de succesvolle samenwerking kwam in 1966 abrupt een einde toen Hitchcock zijn favoriete componist tijdens de productie van ‘Torn Curtain’ ontsloeg. Onder druk van productiehuis Universal eiste Hitch van Herrmann een jazzy soundtrack die het ook in de hitlijsten goed zou doen, maar de componist had een traditionele score gemaakt. Hitchcock keurde deze resoluut af en huurde John Addison in voor de muziek. Herrmann en hij zouden daarna nooit meer samenwerken.

In ‘Torn Curtain’ speelt Paul Newman de rol van Michael Armstrong, een Amerikaanse natuurkundige die zijn onderzoek naar manieren om kernenergie in te zetten in de Koude Oorlog op last van Washington heeft moeten stopzetten. Samen met zijn verloofde en assistente Sarah Sherman (Julie Andrews) bezoekt hij een conferentie in Kopenhagen. Daar merkt Sarah dat hij zich vreemd begint te gedragen. Zo ontdekt ze dat Michael een vlucht naar Oost-Berlijn heeft geboekt. Ze gaat hen achterna, waarna ze ontdekt dat hij is overgelopen om te spioneren voor het Oostblok. Wat ze echter niet weet is dat Michael juist een contraspion is, die het vijandelijk gebied ingaat om belangrijke informatie los te weken bij een briljante professor (Ludwig Donath) om dat weer door te spelen naar het westen. Wanneer Armstrong in het nauw wordt gedrongen door zijn persoonlijke bewaker Gromek (Wolfgang Kieling) en hem noodgedwongen en met hulp van een ontredderde boerin om zeep helpt, komt zijn bedrog uit. Achtervolgd door de Stasi proberen Michael en Sarah weg te komen uit het vijandelijke Oost-Berlijn.

“I wish I didn’t have to shoot the picture. When I’ve gone through the script and created the picture on paper, for me the creative job is done and the rest is just a bore.” Dat zei Hitchcock over ‘Torn Curtain’, de film die door de kenners wordt genoemd als een van zijn minst geslaagde. Dat vond Hitch zelf blijkbaar ook. Niet alleen was er het gemis van de muziek van Herrmann, ook met scenarioschrijver Brian Moore lag hij overhoop. Omdat Hitchcock vervolgens andere schrijvers inhuurde om de boel af te ronden, hangt het script als los zand aan elkaar. Het verhaal van ‘Torn Curtain’ is op zich al weinig origineel, maar een Hitchcock in vorm had er nog wel iets bijzonders van kunnen maken. Op een enkele memorabele scène na is de film echter weinig bijzonder. De ongeïnspireerde optredens van Paul Newman en Julie Andrews zijn daar debet aan, alsmede het trage tempo waarin de film zich voortsleept en het gebrek aan de voor Hitchcock zo kenmerkende zwarte humor. Bovendien kun je op sommige momenten wel érg goed zien dat de acteurs voor een projectiescherm zitten… In twee scènes in de eerste helft van de film laat Hitchcock wél even zien wat hij in huis heeft; die waarin Michael in een Oost-Berlijns museum wordt achtervolgd door zijn ‘waakhond’ Gromek en de angstaanjagende moordscène op een afgelegen boerderij. Die laatste mag zelfs geschaard worden tussen andere legendarische moorden uit Hitchcocks werk, zoals de douchemoord uit ‘Psycho’ en de levensechte wurgmoord uit ‘Frenzy’ (1972).

Het helpt ook niet echt dat hoofdrolspelers Paul Newman en Julie Andrews – toch twee van de grootste sterren van het midden van de jaren zestig – absoluut niet uit de verf komen in hun rollen. Paul Newman was volgens de verhalen allang blij dat hij mocht samenwerken met de grote Hitchcock, maar dat toont hij nergens. Het verhaal gaat dat de acteur halverwege de opnamen al riep dat ze met een ‘mislukking’ bezig waren. Newman is flets, passief en overtuigt totaal niet als briljant wetenschapper. De keuze voor Andrews is op zichzelf al opvallend te noemen, vanwege haar ‘Mary Poppins’-imago. Maar de al even brave Doris Day had Hitchcock en het publiek eerder wél weten te verrassen door haar rol in ‘The Man Who Knew Too Much’ (1956) dus de regisseur hoopte op hetzelfde effect. Hij kwam echter bedrogen uit; Andrews kan niets met deze rol en loopt naïef en doelloos achter Newman aan. Van enige chemie tussen de hoofdrolspelers – die beide van zichzelf al een koele, afstandelijke uitstraling hebben – is uiteraard geen sprake. Een aantal bijrolacteurs weet gelukkig wél te overtuigen. Zo is Wolfgang Kieling sterk als de doortrapte ‘bodyguard’ Gromek. De Russische actrice Lila Kedrova zorgt voor een schaarse komische noot als een excentrieke Poolse gravin die graag naar de VS zou vertrekken en Ludwig Donath is boeiend als de briljante professor Lindt.

‘Torn Curtain’ had, als de puzzelstukjes op de juiste plaats waren gevallen, een sterke film kunnen zijn. Diverse tekenen wijzen er echter op dat maar weinig mensen écht zin hadden om deze film te maken. Het is dan ook een van de mindere films van de master of suspense geworden, die slechts een paar inventieve en indringende scènes te bieden heeft, waarvan vooral de gruwelijke en voortslepende moordscène lang bij de kijker zal blijven hangen. ‘Torn Curtain’ is niet representatief voor het werk van Alfred Hitchcock (en ook niet voor dat van Newman en Andrews), maar biedt ondanks alles toch een aardige dosis vermaak. Het blijft per slot van rekening een Hitchcock, dus écht dramatisch kan het nooit zijn.

Patricia Smagge