Tropa de Elite 2 – O Inimigo Agora É Outro (2010)
Regie: José Padilha | 116 minuten | actie, drama, thriller, misdaad | Acteurs: Wagner Moura, Irandhir Santos, André Ramiro, Milhem Cortaz, Maria Ribeiro, Seu Jorge, Sandro Rocha, Tainá Müller, André Mattos, Pedro Van-Held, Adriano Garib, Julio Adrião, Emílio Orciollo Neto, Rodrigo Candelot, Charles Fricks, Fabrício Boliveira, Marcello Gonçalves, Pierre Santos, William Vita, André Santinho, Guilherme Belém
Rio de Janeiro, stad van strand en oorlog in de sloppenwijken. Na een stroboscopische titelsequentie die je het licht haast uit de ogen blaast, belandt ‘Tropa de Elite 2’ in de meest beruchte gevangenis van de metropool. Er breekt een moorddadige opstand uit. Het eerste zetje daartoe wordt gegeven door een corrupt lid van BOPE, een paramilitaire Braziliaanse politie-eenheid. Het embleem van BOPE: een doodskop waardoorheen een mes met bloedgeul is gejast. BOPE zelf slaat de opstand neer, onder leiding van de zelfgenoegzaam autoritaire kolonel Roberto Nascimento (Wagner Moura). Wat volgt is een agressief gestileerde actiefilm waarin executies en geblakerde schedels samengaan met een sterke structuur en een gebalanceerd verhaal. Die combinatie is opvallend, in dit genre, maar niet geheel verrassend. Omstreden voorganger ‘Tropa de Elite’, ook van regisseur José Padilha, won in 2008 zelfs de Gouden Beer op het Filmfestival van Berlijn. Steven Seagal, de actieheld die aan zijn strijd zo graag ‘diepte’ geeft, zou er blind voor tekenen. Maar hij is op dit feestje niet uitgenodigd.
Kolonel Nascimento wordt na de opstand gepromoveerd. Zijn cynische visie op de binnenlandse oorlog tussen BOPE en de bendes, toont zijn karakter: voor hem is het eindeloze gevecht “een therapie, om te ontstressen”. Hij ontstresst in zijn nieuwe positie door om de afgekalfde BOPE-eenheid in oude luister te herstellen. Zijn geloof in ‘oog om oog’ is op dat moment nog rotsvast, zo maakt hij duidelijk via de voice-over. Als verteller is Nascimento de hele film door nadrukkelijk aanwezig. En hoewel zijn transformatie de film draagt, is de werkelijke hoofdpersoon hier ‘het Systeem’: een onzichtbaar, onaantastbaar sociaal weefsel waarvan politici, agenten, rechters, mediafiguren, burgers, boeren, buitenlui en gangsters de vezels vormen. In ‘Tropa de Elite 2’ krijgt eenieder van hen zijn (vervangbare) rol. Feitelijk deelt het Systeem de lakens uit. Het handelt in alles dat geld en macht oplevert, van drugs tot kabeltelevisie. En Nascimento mag dénken dat hij Rio kan opschonen met BOPE, maar zelfs de aanpak van misdaad is in handen van het Systeem niet meer dan verkiezingsretoriek. In zekere zin, vertelt Nascimento, maakt elke inwoner van Rio er deel van uit. Je wordt er door gebruikt, of je gebruikt het, er is hoe dan ook geen ontsnappen aan.
‘Trope de Elite 2’ is een film van extremen, over een wereld vol extremen. Razendsnel schiet het verhaal van duistere gangetjes in de favelas naar de achterkamertjes van politici, en van een stampvolle collegezaal naar het motorjacht van een klootzak van een wetsdienaar. Desondanks slaagt de film erin de getoonde personages een aura van vlees en bloed te geven. Zo wordt in enkele rake scènes het dilemma van Nacimento’s zoon Rafa (Pedro Van-Held) uitgewerkt. Rafa woont met zijn moeder Rosane (Maria Ribeiro) bij haar nieuwe vriend Fraga (Irandhir Santos). Als linkse academicus en mensenrechtenactivist is Fraga een volstrekte tegenpool van harde hand Nascimento – en Rafa zit daar tussen. Vetter kun je een conflict niet brengen en toch werkt het.
Zoals het Systeem in Nascimento’s overtuiging meer is dan de mensen die het gestalte geven, is deze film meer dan een optelsom van gebeurtenissen. Vorm weerspiegelt hier inhoud. Flitsende cuts, opvlammende gitaren, ijskoude zonnebrillen: Padilha trekt alles uit de kast om je te verleiden tot adoratie voor wat ‘Tropa de Elite 2’ je voorschotelt. Het geweld incluis. Maar ‘Tropa de Elite 2’ onderscheidt zich van andere actiefilms, door te laten zien dat je een ingewikkeld probleem soms niet op een simpele manier (lees: met een paar rake vuistslagen) kunt oplossen. En dat simpele oplossingen het probleem zelfs kunnen verergeren. Met andere woorden, de dagelijkse realiteit die deze film je voorschotelt, zou de personages van Steven Seagal tot wanhoop drijven. Gelukkig maar dus, dat Roberto Nascimento er nog is. Een man die bereid blijkt verliezen te nemen in de strijd om zijn eigen gelijk.
Martijn Laman
Waardering: 3.5
Bioscooprelease: 22 september 2011