Tsotsi (2005)

Regie: Gavin Hood | 94 minuten | drama, misdaad | Acteurs: Presley Chweneyagae, Mothusi Magano, Israel Makoe, Percy Matsemela, Jerry Mofokeng, Benny Moshe, Nambitha Mpumlwana, Zenzo Ngqobe, Kenneth Nkosi, Thembi Nyandeni, Terry Pheto, Ian Roberts, Rapulana Seiphemo, Owen Sejake, Zola

In de sloppenwijk bij Johannesburg waar Tsotsi en zijn vrienden Boston, Aap en Butcher wonen heeft iedereen van deze jonge crimineel gehoord. De hardwerkende bewoners die strijden voor een eerlijk bestaan vrezen hem, de rijke gangsters met gepimpte auto’s lachen hem uit omdat hij niet kan rijden. Iedereen heeft wel een mening over deze jongen en zijn bende. Maar niemand kent hem echt. Sterker nog, zelfs zijn vrienden weten niets van zijn verleden, laat staan wat zijn echte naam is. Tsotsi heeft zichzelf ‘boef’ of ‘rotzak’ genoemd om zijn jeugd te kunnen verbergen.

Met deze Zuid-Afrikaanse productie is regisseur Gavin Hood erin geslaagd de gelijknamige roman van Athol Fugard op een prachtige manier op het doek te brengen. Met zeer veel oog voor omgevingen creëert hij sfeervolle panorama’s van de shacks en toont hij de vele contrasten die te vinden zijn in Zuid-Afrika: wolkenkrabbers en krotten en rijkdom en armoede. ‘Tsotsi’ blijft niet alleen bij het in beeld brengen van deze contrasten: de film verklaart ook waarom en op welke manier de levens van jonge Zuid-Afrikanen worden vormgegeven vanuit hun uitgangspositie. Met de nadrukkelijke boodschap dat hoop doet leven, en dat voor iedereen een kans bestaat.

Een uiterst gewelddadige maar onopgemerkte roofmoord in de metro in één van de eerste scènes doet een breuk ontstaan in de bende van Tsotsi. Boston, een mislukte leraar, vindt het onacceptabel wat de bende heeft gedaan en in een dronken bui dwingt hij Tsotsi iets over zijn verleden te vertellen. Decency, daar draait het leven volgens Boston om. En Tsotsi, die daar niets van wil weten, slaat zijn vriend Boston in elkaar en vlucht. Een mooie scène waarin beelden van Tsotsi als jongetje van een jaar of twaalf en Tsotsi zoals hij nu is elkaar overlappen, beiden op de vlucht, beiden wanhopig.

Het mooie aan Tsotsi is dat, ondanks confronterende beelden van vaak extreem gewelddadige gebeurtenissen, de film niets probeert goed te praten. Het geweld ontstaat plotseling via snelgeschoten beelden die doen denken aan ‘Cidade de Deus’ (2002, Kátia Lund, Fernando Meirelles), en wat overblijft zijn de consequenties en het berouw die in de rustige momenten van de film een intens gevoel van intimiteit met de hoofdpersonen doen ontstaan. Vanaf het moment dat Tsotsi een auto steelt en daarin een drie maanden oude baby vindt, draait de film ook in sterkere mate om de relatie tussen personen en de manier waarop zij tegen het leven in de shacks aankijken.

Tsotsi realiseert zich dat het leven als gangster geen toekomst biedt en bovendien malen de woorden van zijn vriend Boston over decency nog steeds door zijn hoofd. Hij besluit de baby zelf op te voeden en er ontstaat een band tussen hem en Miriam, de vrouw die hij in eerste instantie dwingt om zijn baby borstvoeding te geven. Waar hij eerst zijn uiterste best doet om de baby verborgen te houden en zich nog altijd als een crimineel te gedragen, doet een kreupele man op het station hem inzien dat er altijd hoop is, en beseft Tsotsi dat het juist zijn donkere kant is waar hij zich voor zou moeten schamen.

De ware kracht van ‘Tsotsi’ zit noch in het thema, noch in de regie. Het is de authentieke sfeer die de film oproept door middel van het gebruik van ‘Tsotsi-Taal’, lokale acteurs en actrices en bovenal de Zuid-Afrikaanse muziek die de film ondersteunt. De lokale ‘Kwaito’ muziek, een soms wat agressieve vorm van straatrap, voegt energie toe aan gewelddadige scènes van vechtpartijen en overvallen, en de meer spirituele sound van Vusi Mahlasela domineert in de rustige momenten en past perfect bij close-ups van een zeer emotionele Tsotsi aan het eind van de film.

Nog even over decency dan. Boston verwijt zijn vrienden dat zij dit woord niet kennen, dat zij het zelfs niet eens kunnen spellen. Hun wereld bestaat volgens hem uit geweld, agressiviteit en geen respect hebben voor een ander. Eigenlijk is dat waar het in deze film om draait. Decency, hoop en vechten voor een eerlijk bestaan. En voor degenen die echt niet weten hoe je dat spelt: ‘Tsotsi’ laat dat letter voor letter zien…

Julien van Alphen

Waardering: 5

Bioscooprelease: 9 maart 2006