Une Mort de Style Coloniale – Patrice Lumumba, une Tragédie Africaine – Death: Colonial Style. The Execution of Patrice Lumumba (2000)

Regie: Thomas Giefer | 52 minuten | documentaire

Patrice Lumumba. Voor Nederlanders zal deze naam ongetwijfeld niet bekend in de oren klinken. Voor Belgen des te meer. België moest Congo in 1960 prijsgeven en er werden vrije verkiezingen gehouden. De eerste premier werd Patrice Lumumba, een links geörienteerde Congolese nationalist. Lumumba werd later, na een staatsgreep door generaal Mobutu, geëxecuteerd door soldaten van de afvallige provincie Katanga. Belgische officieren waren hierbij aanwezig. Hij leek het slachtoffer van een (inter)nationaal machtsspel tussen de Verenigde Naties, de Verenigde Staten, Rusland, verschillende Congolese politieke facties en de Belgische regering.

Giefers documentaire is een verzameling interviews met enkele personen die dichtbij de gebeurtenissen stonden uit de tijd rond de opkomst en ondergang van Lumumba. Belgische diplomaten en militairen worden geïnterviewd maar ook een CIA agent en een militair adviseur voor de V.N. Aan de hand van hun getuigenissen worden de gebeurtenissen in chronologische volgorde verteld. Opvallend in contrast met de bijdragen van deze politieke figuren zijn interviews met de zoon en dochter van Lumumba. Zij staan symbool voor het onrecht en de schreeuw om gerechtigheid die duidelijk spreekt vanuit deze documentaire. Waarom en door wie werd Lumumba vermoord? En waarom zijn geen van de daders ooit berecht?

Sterke kant van deze documentaire is de ijzingwekkende achteloosheid waarmee de betrokken Belgische geheime dienst-medewerkers en Belgische diplomaten vertellen over de gebeurtenissen rond Lumumba’s dood. Nog altijd spreken zij over de dood van Lumumba als een noodzakelijk uit de weg ruimen van een kwelgeest voor Belgische belangen. Een van de mannen, die verantwoordelijk was voor het wegwerken van de lijken van Lumumba en nog twee anderen, heeft zelfs nog ‘oorlogstrofeeën’ die hij met misplaatste trots laat zien. Je zou je kunnen afvragen of deze betrokkenen nooit berouw hebben gehad over hun daden. De reacties van de mannen spreken wat dat betreft voor zich.

Hoewel de documentaire niet uitgebreid ingaat op de uitspraken van de betrokkenen en geen dieper historisch onderzoek presenteert over de koloniale en politieke verhoudingen kan hij door velen beschouwd worden als een eye opener en begin voor een verdere vraagstelling naar de precieze omstandigheden rond de dood van Lumumba en de rol van de internationale gemeenschap. Op zijn minst zal de gemiddelde Belg met een ander oog naar de recente Belgische geschiedenis kunnen kijken.

Joost Hoedemaeckers