Unter Bauern (2009)

Regie: Ludi Boeken | 95 minuten | drama, geschiedenis | Acteurs: Veronica Ferres, Armin Rohde, Lia Hoensbroech, Martin Horn, Margarita Broich, Luisa Mix, Tjard Krusius, Kilian Schüler, Marlon Kittel, Veit Stübner, Daniel Flieger, Nicole Unger, Anna Ehrichlandwehr, Marga Spiegel, Anni Aschoff

“Ik had het voorrecht om persoonlijk een aantal helden gekend te hebben die hun leven riskeerden om joden te redden tijdens de Tweede Wereldoorlog: gewone mannen en vrouwen die met gevaar voor eigen leven en hun families, deden wat ze vonden wat nodig was, enkel gedreven door hun eigen moraal,” aldus de Nederlandse regisseur Ludi Boeken. Van zijn hand verscheen ‘Unter Bauern’ (2009), de eerste Duitse film waarin het fenomeen ‘onderduiken’ besproken wordt. De film, gebaseerd op de memoires van Marga Spiegel (inmiddels 98), focust op boeren in Westfalen, die Joodse onderduikers in huis nemen. “Het grote verschil tussen de helden die ik tijdens mijn jeugd heb ontmoet, de redders van mijn familie, en de boeren van Westfalen uit deze film is dat ze Duitsers waren. Duitsers in Nazi-Duitsland tijdens de oorlog, en niet inwoners van een bezet land door een buitenlandse vijand.” De families waar Boeken zich op richt, de mensen die Marga Spiegel en haar gezin hebben opgevangen, waren slechts via de staatsradio met de buitenwereld verbonden, maar konden toch de moed opbrengen om een ander in nood te helpen. Hun daden zijn na de oorlog maar nauwelijks erkend en daar wil Boeken met zijn speelfilm verandering in brengen.

Menne Spiegel (Armin Rohde) is een Joodse paardenhandelaar die befaamd is in Westfalen. De eerste paar jaren van de Tweede Wereldoorlog is hij wonderwel buiten schot gebleven, maar in 1943 – als de nazi’s de laatst overgebleven Joden willen deporteren – is hij zijn leven niet langer meer zeker. Het wordt tijd dat hij met zijn vrouw Marga (Veronica Ferres) en dochtertje Karin onderduikt. Hij benadert Heinrich Aschoff (Martin Horn), een boer met wie hij zij aan zij in de Eerste Wereldoorlog heeft gevochten. Die vindt het goed dat Marga en Karin op de boerderij komen wonen, zogenaamd als dakloos geworden evacués. Menne zelf kan zich op een andere boerderij in de buurt verstoppen. Op het helpen van joden staat de doodstraf. Alleen de boer en zijn vrouw (Margarita Broich) kennen de ware achtergrond van de nieuwe gasten, die zich snel aanpassen en deelnemen aan het werk op de boerderij. Tussen Marga en Anni (Lia Hoensbroech), de dochter des huizes, ontwikkelt zich zelfs een diepe vriendschap, ook al is de laatste verliefd op de aanvoerder van de plaatselijke Hitlerjeugd. De Nazi’s zijn bijzonder waakzaam en houden alles goed in de gaten…
De Duitsers proberen steeds meer met hun verleden in het reine te komen. De reeks oorlogsfilms, waaronder ‘Der Untergang’ (2004) en ‘Sophie Scholl’ (2005), die de laatste jaren door onze oosterburen zijn gemaakt, breidt steeds verder uit. Met ‘Unter Bauern’ is weer een nieuw taboe doorbroken. Want het feit dat ook in Duitsland zelf mensen waren die anderen beschermden en onder lieten duiken, werd door menigeen – vooral van de oudere generaties – nog altijd ontkend. Althans, ze weigerden te geloven dat het mogelijk was in Nazi-Duitsland. Ze meenden dat de daad van verzet onmogelijk was en dus zinloos en zo rechtvaardigen zij zich die niets deden, die zich aan niets schuldig maakten. Ter illustratie: slechts enkele instellingen en moedige personen in Duitsland hebben uiteindelijk de film gesteund. Alleen al omdat de film een algemeen belang dient voor Duitsers – en anderen – die hun wonden van de Tweede Wereldoorlog willen likken, is ‘Unter Bauern’ de moeite waard. De film zelf zit ook prima in elkaar en is vooral te prijzen om zijn realisme. Spektakel blijft uit – en de spanning helaas ook een beetje. Wellicht omdat we weten dat het met Marga in ieder geval goed afloopt…?

De hoofdrollen worden gespeeld door Veronica Ferres en Armin Rohde, twee populaire Duitse acteurs die hun beste beentje voorzetten. Ook de bijrollen worden uitstekend ingevuld, met een speciale vermelding voor Margarita Broich en de jonge Lia Hoensbroech. Wat verder aardig is aan deze film, is dat de heldendaden van de familie Aschoff (en anderen) niet wordt gedramatiseerd. Het zijn gewone mensen, voor wie het alledaagse leven rustig zijn gangetje gaat. Ze schreeuwen hun verzetsdaden niet van de daken. Sterker nog: Heinrich is zelfs lid van de nazipartij en Anni zit bij de Hitlerjugend en is bovendien verliefd op een van de kopstukken van die club. Hoewel dat allemaal heel fout klinkt, zijn dit toch ‘goede’ Duitsers. Voor het redden van een vriend hebben ze heel wat over. Aan het einde, als de redding nabij is, kent ‘Unter Bauern’ dan nog zijn spannendste moment, als de geallieerden goede en foute Duitsers niet van elkaar kunnen onderscheiden. Ludi Boeken maakte met ‘Unter Bauern’ een boeiende, soms ontroerende maar vooral noodzakelijke film.

Patricia Smagge


Waardering: 3

Bioscooprelease: 30 september 2010