Up (2009)

Regie: Pete Docter, Bob Peterson | 98 minuten | actie, animatie, komedie, avontuur, familie | Originele stemmencast: Edward Asner, Christopher Plummer, Jordan Nagai, Bob Peterson, Delroy Lindo, Jerome Ranft, John Ratzenberger, David Kaye, Elie Docter, Jeremy Leary, Mickie McGowan, Danny Mann, Donald Fullilove, Jess Harnell, Josh Cooley, Pete Docter | Nederlandse stemmencast: Frits Lambrechts, Rients Gratama, Jary Beekhuizen, Thijs van Aken

Nadat hij zijn regiedebuut had gemaakt met ‘Monsters, Inc’ (2001) zocht Pixars multitalent Pete Docter naar een lumineus idee voor een nieuwe film. Het idee voor ‘Monsters Inc.’ kwam voort uit herinneringen uit zijn jeugd: hij was altijd bang dat er monsters onder zijn bed zaten. Tijdens het schrijfproces van ‘Wall-E’ (2008) werkte hij met Bob Peterson aan een verhaal voor ‘Up’ (2009). Docter: “Soms ben je aan het einde van een lange werkdag zo vermoeid van al die drukte en chaos om je heen, dat je erover fantaseert om alleen op een onbewoond eiland in de Pacific te zitten. Op dat idee borduurden we voort. We dachten aan een knorrige oude man, zoals Walter Matthau en Spencer Tracy ze vroeger wel speelden, als hoofdpersonage. Van die chagrijnen die toch iets innemends en sympathieks hebben. Want waarom zouden zij nooit eens de held in een film kunnen zijn? We brainstormden voort en zagen het beeld voor ons van een huis dat door de lucht vloog, gedragen door duizenden gekleurde ballonnen en dat sloot perfect aan bij ons idee om een film te maken over het ontvluchten van de wereld van alledag.” Het idee voor ‘Up’ was geboren!

‘Up’ begint met een werkelijk oogverblindend mooie en zeer ontroerende scène waarin een jonge verlegen Carl Fredricksen zijn geliefde, de levendige Ellie, leert kennen. Beiden zijn gefascineerd door ontdekkingsreiziger Charles Muntz (Christopher Plummer), die door de binnenlanden van Zuid-Amerika trekt om er de meest wonderlijke schepsels te ontdekken. Wanneer Muntz met de botten van een zeer zeldzame vogel thuiskomt, denkt men dat hij de boel in de maling neemt. De gefrustreerde avonturier is vastberaden het tegendeel te bewijzen en keert terug naar Zuid-Amerika. Daar probeert hij een levend exemplaar van de bijzondere vogel te vangen, maar tot op heden is dat nog niet gelukt. Hoewel Muntz in de ogen van velen flink in aanzien gedaald is, blijft hij voor Carl en Ellie hun absolute held. Wanneer ze ouder worden, trouwen ze met elkaar. Hun ultieme doel is om ooit naar Paradise Falls (gemodelleerd naar de Venezolaanse Angel Falls, de hoogste watervallen ter wereld) te trekken om er hun eigen avonturen te beleven. Maar hun gespaarde geld gaat op aan medische kosten en het opknappen van hun huis en hun droom belandt in de ijskast. Ondertussen worden ze er niet jonger op. Dan wordt Ellie ziek…

Bovenstaande scène is grotendeels zonder gesproken woord en wordt begeleid door een werkelijk schitterende score van componist Michael Giacchino, die zijn muzikale magie eerder al liet gelden in ‘The Incredibles’ (2004) en ‘Ratatouille’ (2007). Het daadwerkelijke verhaal begint wanneer Ellie is komen te overlijden en Carl (Edward Asner) – inmiddels 78 jaar – zijn zin om te leven min of meer heeft verloren. Hij is een nukkige, treurige man geworden die zo eenzaam is dat hij praat met zijn overleden vrouw. Aannemers hebben het op zijn piepkleine stukje land gemunt, maar Carl vertikt het om zijn huis uit te gaan. Het heeft een bijzondere emotionele waarde voor hem, omdat hij het samen met Ellie heeft opgebouwd. Wanneer hij via de rechter gedwongen wordt zijn huis te verlaten, ziet hij maar een bizarre uitweg: hij bindt duizenden ballonnen vast aan zijn woning en besluit met huis en al weg te vliegen richting Zuid-Amerika, om Ellies laatste wens in vervulling te laten gaan. Eenmaal in de lucht blijkt dat hij een verstekeling aan boord heeft: de bloedfanatieke achtjarige boyscout Russell (Jordan Nagai), die hoopt bij Carl zijn ontbrekende badge (‘help de ouderen’) te kunnen verdienen. Aanvankelijk is de norse Carl niet blij met deze onverwachte gast, maar hij kan hem moeilijk ‘overboord’ gooien! Eenmaal in Zuid-Amerika beleven ze een doldwaas avontuur, waarbij zowel Carl als Russell waardevolle levenslessen leren.

Wie droomt er nou niet van om weg te vluchten uit het leven van alledag? Het is de makers van Pixar wederom gelukt een universeel verhaal te bedenken dat veel mensen aan zal spreken. ‘Up’ is heel wat conventioneler (meer ‘Disney’)  dan zijn voorganger ‘Wall-E’, wat vooral komt door het avontuur dat het opmerkelijke centrale duo te wachten staat in Zuid-Amerika. De tweede helft van de film staat bol van de spanning en sensatie. Zo is er een schurk, wordt er gevochten en vloeit er voor het eerst in een Pixar-film bloed. Dit conventionele avontuur staat in scherp contrast met de eerste helft, waarin de hartverwarmende emotie van het doek spat. ‘Up’ is in de eerste plaats een film met een boodschap: Carl leert hoe belangrijk vriendschappen zijn in het leven. De personages zijn complexer dan je ooit zag in een animatiefilm, wat ze ondanks hun karikaturale uiterlijk bijzonder realistisch maakt. Carl zien we als jonge vent, wat schuchter maar vol hoop en dromen. Later, als zijn dromen uit elkaar gespat zijn en hij het zonder zijn grote liefde moet stellen, is hij duidelijk teleurgesteld in het leven. De animators van Pixar geven dit prachtig weer in de hoekige manier waarop ze Carl getekend hebben. De springerige Russell daarentegen is heel rond – haast eivormig – en speels. Hij zit nog vol levensvreugd en dat straalt hij uit.

Het spel met vormen, lijnen, kleurschakeringen en muziek in ‘Up’ is werkelijk geniaal. De stemming van Carl valt bijvoorbeeld af te lezen aan de kleur die zijn omgeving aanneemt. Zodra Russell in zijn buurt komt, fleurt alles een beetje op. De kleuren worden helderder. Ook Ellie neemt een bijzondere plaats in de film in. Haar volwassen uitgave heeft niet eens een stemmencredit, maar ze is in elke scène vertegenwoordigd in kleur (roze/magenta) en/of muziek (een melodie die Giacchino speciaal voor haar heeft ontworpen). Zo is ze altijd dichtbij, om Carl te beschermen en de weg te wijzen. De inspiratie voor de heldere, kleurrijke jungle van Zuid-Amerika vonden de tekenaars van Pixar in het bergachtige gebied rond de Tepui Mountains in Venezuela, waar Arthur Conan Doyle zijn novelle “The Lost World” uit 1912 liet afspelen. De omgeving ademt avontuur en dat komt ook in de geanimeerde versie naar voren (met name de manier waarop de vegetatie is getekend is adembenemend). Met de stemmencast slaat Pixar eveneens de spijker op de kop, met Ed Asner als Carl (had Walter Matthau nog geleefd dan was hij ongetwijfeld eerste keus geweest) en de achtjarige (!), toevallig ontdekte debutant Jordan Nagai als de enthousiaste Russell, aangevuld met veteranen als Christopher Plummer, Delroy Lindo en John Ratzenberger.

Walt Disney zei altijd: ‘For every laugh, there should be a tear’, een devies dat Pixar-baas John Lasseter (co-producent van ‘Up’) zich altijd ter harte heeft genomen. Zo ook met het zeer geslaagde ‘Up’. De film weet te vermaken met een aantal rake grappen, maar ‘Up’ weet vooral ook te ontroeren dankzij levensechte personages die oprechte emoties beleven. Zie het maar eens droog te houden als Carl al na vijf à tien minuten afscheid moet nemen van zijn geliefde Ellie, de zon in zijn leven! De kracht van Pixar ligt vooral in het lef om oprechte emoties te creëren, zonder te vervallen in melodrama. Met het avontuur dat volgt begeeft Pixar zich meer op de begaande paden van het genre en hoe prachtig het ook gemaakt is, de film levert hier een piepklein beetje aan overtuigingskracht in. Deze aan Indiana Jones gerelateerde, meer oppervlakkige scènes gaan namelijk voorbij aan het hele idee achter de film, maar zijn toch vermakelijk. Ze zorgen ervoor dat Carl en ook Russell op het punt komen dat ze hun levenslessen leren. De originaliteit van het uitgangspunt gaat dan ook zeker niet verloren. Met ‘Up’ levert Pixar wederom een pareltje af: een hartverwarmende avonturenfilm die je ook na afloop nog niet loslaat!

Patricia Smagge

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 7 oktober 2009