Uprising (2001)

Regie: Jon Avnet | 153 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Leelee Sobieski, Hank Azaria, David Schwimmer, Jon Voight, Donald Sutherland, Stephen Moyer, Sadie Frost, Radha Mitchell, Mili Avital, Eric Lively, Alexandra Holden,

Over de Tweede Wereldoorlog zijn meer films gemaakt dan over welk ander historisch thema dan ook. Daarom is het vreemd dat in vrijwel al die films de joden hun lot lijken te aanvaarden, zonder zich effectief te verzetten. In de televisiefilm ‘Uprising’ (2001) van Jon Avnet is eindelijk te zien dat er wel degelijk groepen joden waren die hun lot niet zomaar accepteerden, maar terugvochten, zo goed en zo kwaad als dat ging. De film vertelt het waargebeurde verhaal van een groep Poolse joden, die vanuit hun uitzichtloze positie in het getto in Warschau geen andere uitweg zagen dan terug te vechten. Zij gingen liever strijdend ten onder dan dat ze zich zonder tegenstribbelen gewonnen gaven. De film begint in 1939, als de rechten van de joden steeds verder worden ingeperkt. Polen wist slechts een maand tegenstand te bieden, nadat de nazi’s het land binnenvielen. De Poolse joden waren ten dode opgeschreven en werden ‘geparkeerd’ in een afgezet gebied in Warschau (de getto), alvorens ze naar de concentratiekampen in het oosten (bijvoorbeeld Treblinka, Auschwitz-Birkenau en Sobibor) werden vervoerd en hun onvermijdelijke dood tegemoet gingen.

Het ondergrondse joodse verzet groeit naarmate er meer duidelijkheid komt over het lot van familie, vrienden en kennissen. In het ruim twee en een half uur durende ‘Uprising’ wordt de aanloop naar het daadwerkelijke verzet onnodig lang uitgerekt. Niet zo vreemd dat de eerste anderhalf uur van de film wat langdradig is. De film heeft veel personages en die moeten natuurlijk allemaal worden geïntroduceerd. Veel interessanter wordt het wanneer het verzet daadwerkelijk vorm krijgt en de beweging onder aanvoering van de door Hank Azaria gespeelde Mordechaj Anielewicz tegengas geeft aan de nazi’s. Wapens en explosieven worden het getto ingesmokkeld en ingezet in de strijd om leven en dood. De settings zien er helemaal niet onaardig uit en regisseur en scenarioschrijver Jon Avnet zet heel wat trucs in om de verzetsacties er zo spectaculair mogelijk uit te laten zien. Maar alle goede bedoelingen ten spijt, het oogt vaak toch net iets te knullig om indruk te maken. Natuurlijk, de verzetsdaden van deze groep joden zijn heroïsch en het werd hoog tijd dat Hollywood – doorgaans dol op heldendaden én de Tweede Wereldoorlog – hier eens aandacht aan besteedde. Maar een verhaal als dit verdient een doeltreffendere aanpak.

‘Uprising’ komt vanwege zijn goede bedoelingen een heel eind. Zeker het laatste uur van de film is boeiend en bij vlagen zelfs spannend. Het acteerwerk is, net als het scenario dat niet vrij is van clichés, wat wisselvallig. Tal van bekende gezichten komen voorbij. Waar Leelee Sobieski, Stephen Moyer en Donald Sutherland zich in positieve zin weten te onderscheiden, leveren Jon Voight en David Schwimmer matig werk af. Of dat aan hun acteercapaciteiten of aan hun nauwelijks uitgediepte (en in het geval van Voight eendimensionale) personages ligt, laten we maar in het midden. Zoals in zo veel Amerikaanse (oorlogs-) films die zich overzees afspelen, praten alle personages (of het nu Duitsers of Polen zijn) Engels. Op zich is dat niet eens een probleem, ware het niet dat de acteurs in deze film Engels met een ondefinieerbaar Oost-Europees accent spreken dat regelmatig de tenen doet krommen. Ze zien er ook allemaal net iets te ‘clean’, sterk en weldoorvoed uit om het geloofwaardig te maken dat ze al tijden ondergedoken zitten en honger lijden.

Het verzet van de joden tegen de nazi’s is jammer genoeg een onderbelicht gegeven. Dat Jon Avnet het hier aanhaalt, is prijzenswaardig. Helaas valt de uitwerking van het verhaal wat tegen. De diepgang ontbreekt, de film is te lang en de personages met hun vreemde accenten spreken te weinig tot de verbeelding. Het boeiende laatste uur maakt wel wát goed, maar kan het gevoel van teleurstelling niet wegnemen. De heldendaden van de Poolse joden die in opstand kwamen tegen de Duitse bezetter verdient een betere film dan dit.

Patricia Smagge