Veer-Zaara (2004)

Regie: Yash Chopra | 192 minuten | drama, romantiek | Acteurs: Shah Rukh Khan, Preity Zinta, Rani Mukherjee, Manoj Bajpai, Amitabh Bachchan, Hema Malini, Anupam Kher, Boman Irani, Divya Dutta

De Bollywoodfilm Veer-Zaara heeft in de basis een goed uitgangspunt en veel (dramatische) potentie, maar is helaas teleurstellend uitgewerkt. Met een zorgvuldiger opgebouwd, en vooral subtieler script, had dit wellicht een kleine genreklassieker kunnen worden. In de huidige vorm is het slechts een redelijk competente film, met meer dan genoeg voors, maar ook enkele storende tegens, die de film zijn (potentiële) grootsheid beletten.

De film beoogt een ontroerend verhaal te vertellen over verboden, maar alles overstijgende liefde, met de gravitas en resonantie van een Romeo en Julia. Het blijkt dat Veer al 22 jaar voor Zaara in de gevangenis zit. Wanneer je dit als kijker hoort in het begin van de film, verwacht je een verhaal te zien (in de flashbacks) van grote liefde die inderdaad alles overstijgt. Echter, we voelen nooit echt de diepte van hun liefde.

Nu zitten er zeker goed gevatte (liefdes)momenten in de film. Wanneer Veer Zaara redt, begeleidt hij haar een dag op haar missie om de as van haar zojuist overleden pleegmoeder uit te strooien in India, waar ze geboren is. Vooral dit specifieke moment, waarbij ze beiden de urn vasthouden, is erg effectief. Het schept een band (zowel vriendschappelijk als romantisch) tussen de twee, en het segment bij de rivier, waarbij ze toestemming moet vragen aan de Sikhs, is ook nog eens religieus verbroederend. Zaara is namelijk Moslim (maar haar pleegmoeder Sikh), en het is maar afwachten of de Sikhs haar wens inwilligen.

Deze uitstrooi-scène is mooi en legt duidelijk een romantische basis voor de rest van hun (eventuele) relatie. Maar jammer genoeg komen er betrekkelijk weinig van dit soort momenten in de film voor. Te veel tijd wordt gespendeerd aan schattige liedjes in plaats van aan een duidelijke ontwikkeling van hun liefde.

Pas wanneer Zaara weer thuis (in Pakistan) is om met haar toegewezen man te gaan trouwen, stort ze zich ineens vol overgave op (de herinneringen aan) Veer. Met name omdat Veer vlak voor hun afscheid had gezegd dat hij zijn leven voor haar zou geven. Is dat echter voldoende motivatie om ook jouw leven voor hem te geven? Hoewel deze ommekeer en toewijding wat plotseling is, is het niet het grootste probleem van de film. We kunnen ons namelijk nog wel enigszins inbeelden dat ze echt allebei smoorverliefd zijn, zoals hun handelingen later in de film suggereren. Nee, wat het meest vervelende van de film is, is het feit dat de inspirerende thematiek van de film zo expliciet gebracht wordt, en er zo bij de kijker wordt ingehamerd, dat hij de neiging krijgt om uit te schreeuwen: OK, we snappen het!. Het moment bij de rivier was nog goed te accepteren. Het punt is gemaakt: India en Pakistan moeten verbroederen, net als verschillende religies. Deze punten komen echter keer op keer terug. Vooral het einde, dat zich in de rechtbank afspeelt, spant de kroon. Grootse speeches over verbroedering, Een rechter die zijn excuses aanbiedt, de aanklager die ineens het licht ziet wat betreft verbroedering tussen volken, en respect voor vrouwen (in dit geval een vrouwelijke advocaat). Hij houdt prompt op met zijn werk als advocaat. Dit einde is werkelijk tenenkrommend. Het thema met betrekking tot gelijkheid voor vrouwen kwam overigens al eerder op absurde wijze ter sprake bij Veer thuis. Zijn pleegvader laat zijn schoolproject zien aan Zaara, wanneer deze (heel brutaal) opmerkt dat er alleen middelbare scholen zijn voor mannen, terwijl de vrouwen dom gehouden worden. De pleegvader vat het wonderwel op. Diezelfde avond nog legt hij zelfs de eerste steen voor een meisjesschool. Alsjeblieft zeg. En bij zijn afscheid geeft hij nog even een compliment aan haar ouders en opvoeding, waardoor hij nu het licht kon zien.

Verder is het storend dat een flink aantal emotionele momenten benadrukt wordt door wel erg prominente muziek of geluidscues. Het wordt soms gewoon lachwekkend wanneer er weer een intense blik begeleid gaat met een orkestdreun of hevig vioolspel.

Het is zeker niet het geval dat de film een prul is geworden. Bovenstaande bezwaren zullen wellicht niet voor iedereen even zwaar wegen. Diegene die zich minder laat afleiden door deze aspecten, zal kunnen genieten van een mooi en meeslepend romantisch (melo)drama. De muzikale intermezzos zijn over het algemeen goed genietbaar. Het eerste dansnummer van Zaara (Ik ben hoe ik ben ) is bijvoorbeeld heerlijk vrolijk, en het nummer ten tijde van de eerste hereniging van het tweetal, op Zaaras trouwerij, is een mooi stukje drama, met expressief ingezette regen en dynamisch camerawerk.

Ook de acteurs doen het goed. Preity Zinta is stralend als Zaara, al is ze wat poppedijnerig en heeft ze niet echt veel bereik. Shah Rukh Khan is competent en duidelijk een ervaren speler. Een prachtige scène (zowel qua dialoog als acteerwerk), is die waarin hij de moeder van Zaara belooft haar niet tegen haar (moeders) wil mee te nemen (het leven en de eer van haar vader staan namelijk op het spel). Dit hele element, waarbij ook Zaara concessies doet aan haar vader, is een goed behandeld dramatisch gegeven. Het zijn echter vooral de bijrolspelers die indruk maken, ook vanwege de aardige dialoog die ze te bezigen krijgen. De moeder en zuster van Zaara zijn erg vermakelijk en dramatisch effectief als (over)bezorgde familieleden. De vader van Zaara laat zien een streng, doch sympathiek man te zijn, die duidelijk van zijn dochter houdt. Hij kan nu eenmaal niet zo makkelijk om zijn tradities heen. Ook de pleegouders van Veer zijn een genot om naar te kijken. Vooral de pleegvader (gespeeld door de gerespecteerde en ervaren acteur Amitabh Batchan) is een “scène-steler”. Zijn en-passante opmerkingen en het geplaag tussen hem en zijn vrouw geven de film wat benodigde spontaniteit. Rani Mukherjee geeft een erg goede en genuanceerde interpretatie van de rol van de advocate die Veer vrij moet pleiten. Het is jammer dat een actrice van haar kaliber niet wat meer te doen krijgt. Een hoofdrol voor haar, de volgende keer?

Bart Rietvink