Venus in Fur – La Vénus à la fourrure (2013)

Regie: Roman Polanski | 96 minuten | drama | Acteurs: Emmanuelle Seigner, Mathieu Amalric

De eenentachtigjarige grootmeester Roman Polanski weet in zijn films met kleine en simpele plotlijnen toch altijd spannende en onderhoudende verhalen te vertellen. ‘The Ghost Writer’ bijvoorbeeld gaat uit van het eenvoudige gegeven van een hoofdpersonage dat een oud-premier van Engeland helpt met het voltooien van diens memoires. Het levert in Polanski’s handen een claustrofobische film op. Ook ‘Carnage’, zijn voorlaatste film, heeft dat effect. Daarin neemt de filmmaker de kijker mee naar een afgebakend appartement waarin twee stellen een uit de hand lopende ruzie hebben over hun kinderen.

De spanning en afbakening van ruimte komen terug in Polanski’s nieuwste film: ‘Venus in Fur’ (de oorspronkelijke titel luidt ‘ La Vénus à la fourrure’). Ook het conflict, een derde en wellicht het meest centrale thema in zijn werk, is van de partij. Het zijn de ingrediënten voor een zeer vermakelijke film die van begin tot eind blijft boeien.

‘Venus in Fur’ opent met een aanblik op een regenachtig boulevard in Parijs. De camera voert de toeschouwer langzaam mee een theater in. In een kleine zaal staat de theaterregisseur Thomas (Mathieu Amalric), ontevreden over de audities die hij die dag lijdzaam heeft moeten ondergaan, op het punt van vertrekken. Totdat uit het ogenschijnlijke niets nog een laatste auditant opduikt voor de vrouwelijke hoofdrol in zijn bewerking van het originele boek Venus im Peltz (van Leopold von Sacher-Masoch, aan wiens naam het sado-masochisme is ontleend, een terugkerend element in de film). De springerig spontane actrice Vanda (Emmanuelle Seigner) wil Thomas er van overtuigen de perfecte kandidaat te zijn voor de rol.

Daaruit ontspringt een kostelijk rollenspel waarin de verhoudingen tussen de twee personages op vele manieren worden geëtaleerd. De klassieke onderlinge rollenpatronen waar de film mee aanvangt, worden daarbij volledig op zijn kop gezet. Interessant is dat deze strubbelingen zich in meerdere dimensies afspelen. Allereerst is er het hiërarchische onderscheid tussen de mannelijke regisseur en de nederige actrice die alle bevelen heeft op te volgen. Daarnaast is er de rolverdeling van het toneelstuk dat ze repeteren zelf. Daarin speelt Thomas juist de onderdanige slaaf en heeft Vanda als rijke telg van de Oostenrijkse bourgeoisie naar het zich laat aanzien de hogere rang in de pikorde. Tenslotte is ook de verstandhouding van filmmaker Polanski met zijn twee acteurs zelf die tot nadenken stemt. De drie afzonderlijke componenten komen tezamen in een verfijnd Droste-effect waarin de perceptie van regisseur Thomas (en Polanski) jegens de verschillen tussen man en vrouw op een krachtige manier op het spel komt te staan. Pijn, vernedering en macht zijn de bestanddelen in een toch vrij humorvolle film waarin niets is wat het lijkt.

Het geluid speelt daarin een doordachte rol. Wanneer de twee het stuk naspelen, worden hun dialogen ondersteund door de geluiden die te horen zouden zijn als de scène daadwerkelijk plaats zou vinden. Dus wanneer Thomas doet alsof hij een kop koffie inschenkt, hoort de toeschouwer het effectief vloeien.  Ook de belichting en het decor zijn op hun beurt meer dan alleen onderdeel van de cinematografie, maar hebben een actieve functie. Het is uiteindelijk een ingenieus geconstrueerd spel van finesse dat Polanski hier de toeschouwer in een gevoelsmatige long take voorschotelt. De rol die de raadselachtige Vanda daarin speelt, blijft tot tegen het eind een mysterie.

Polanski bewijst met ‘Venus in Fur’ dat hij op zijn leeftijd nog niet aan kracht heeft ingeboet. Sterker nog, de film mag tot een subtiel hoogtepunt worden gerekend in zijn omvangrijke oeuvre, ook doordat alle thema’s en iconografie van zijn voorgaande rolprenten hier bij elkaar lijken te komen. Deze film is in al zijn kleinheid grootse cinema.

Wouter Los

Waardering: 5

Bioscooprelease: 23 januari 2014
DVD- en blu-ray-release: 21 mei 2014