Verdwaald in het geheugenpaleis (2010)

Regie: Klara van Es | 87 minuten | documentaire

In verzorgingsappartement en woongroep Iduna in Essen, België volgen we een groep bejaarden, voornamelijk vrouwen. Ze zijn dementerend in een variërend maar beginnend stadium. De camera volgt de dagelijks handel en wandel van deze dames vanaf een discrete afstand: vanuit een hoek achter in de woonkamer ter hoogte van een wandklok, door een open deur vanuit de gang of vanachter de bank. Altijd blijft de camera met een minimum aan beweging, rustig het tafereel volgen. Het levert mooie ingekaderde beelden op, van oude handen, onrustige voeten en ongemakkelijke lichamen, maar het voelt soms ook wel als gluren. Ook omdat we de dames ten allen tijde kunnen horen, hoe ver de camera ook verwijderd is.

Ondanks of misschien juist omdat deze Alzheimer patiënten hetzelfde lot delen, gaat het er niet altijd even vriendelijk aan toe. Aan de koffietafel kan zomaar geruzied worden omdat iemand op andermans plek zit, niet meer weet of ie nu koffie of thee had, of zijn kopje scheef neerzet. Het lot van de vergeetachtigen wordt voor deze mensen vooral geconcretiseerd door verzorgingstehuis De Bijster die als een zwaard van Damocles boven ieders hoofd hangt. De Bijster krijgen we nooit te zien maar er wordt over gesproken alsof het een speciale afdeling is in een communistische politiestaat. De enige man die in het begin even voorbij komt is inmiddels te ver afgetakeld voor Induna en in een volgende scène tijdens het aardappelschillen vraagt men zich af waar deze meneer is gebleven. Hij is naar De Bijster, is de conclusie. Plotsklaps lijkt hij verdwenen. De blikken van de vrouwen staan op boos en verdrietig, maar ook angstig en vragend. Vragend richting de verzorgers, de documentairemakers en de camera en daarmee de kijker; zij weten dat wij iets weten dat zij niet meer weten.

Tussen de overwegend Vlaamse vrouwen zit ook een Hollandse dame van stand, ze is nog goed aanspreekbaar en met een sigaret in de hand geeft zij op deftige toon commentaar op haar situatie. Ze hoeft zich niet te schamen voor Alzheimer: “hele volkstammen hebben ‘t … maar er wordt niet over gesproken”. Ze voelt zich weggestopt omdat ze eens een keer is fout gereden met de auto. Naar De Bijster wilt ze niet, ze houdt niet van “collonnes”. Ze probeert leven in de brouwerij te brengen met een provocerende opmerking, gebiedt een ander eens “normaal” te doen, of spreekt wat troostende woorden als een mevrouw, die een groot deel van haar leven in de scheepvaart heeft doorgebracht, naar De Bijster moet.

In een bijna droomachtige sequentie zien we deze vrouw vertrekken naar een plek aan zee, maar De Bijster zelf blijft wederom uit beeld. En dat is misschien maar goed ook, want ‘Verdwaald in het geheugenpaleis’ is een documentaire die een niet glorieus beeld geeft van het ouder worden en met het treurige lot van de dementerende patiënten overwegend een zware toon zet, die van tijd tot tijd even opgelicht wordt door een grappige observatie, een humoristische opmerking van de patiënten zelf, of door mooie beelden van de ouderen in een zwembad. Onder water zijn de benen van de bejaarden amper te onderscheiden van hun verzorgers en de andere badgasten. Alsof er even geen verschil is. Maar hoe vergeetachtig en afwezig ze ook worden, de gasten van woongroep Iduna zijn allemaal nog relatief goed aanspreekbaar en goed ter been. De volgende stap, die van verzorgingstehuis De Bijster, blijft de kijker bespaard.

Alberto Ciaccio

Waardering: 4.5

Bioscooprelease: 9 september 2010