Vincere (2009)

Regie: Marco Bellocchio | 128 minuten | drama, biografie, geschiedenis | Acteurs: Giovanna Mezzogiorno, Filippo Timi, Corrado Invernizzi, Fausto Russo Alesi, Michela Cescon, Pier Giorgio Bellocchio, Paolo Pierobon, Bruno Cariello, Francesca Picozza, Simona Nobili, Giovanna Mori, Silvia Ferretti, Corinne Castelli, Patrizia Bettini, Fabrizio Costella, Diana Dell’Erba, Benito Mussolini, Matteo Mussoni, Elena Presti

Van tijd tot tijd verschijnt er een film waarin alles klopt. Geweldige mooie beelden, een eigenzinnige regie die het de kijker niet altijd makkelijk maakt, top niveau acteerwerk van alle betrokken acteurs en niet te vergeten een goed verhaal. Voor goede verhalen kan Italië rijkelijk putten uit een lange geschiedenis van boeiende en controversiële gebeurtenissen.

‘Vincere’ gaat over een van de meest controversiële episodes die Italië gekend heeft. Oudgediende regisseur Marco Bellocchio heeft met ‘Vincere‘ een film gemaakt die geen direct commentaar levert op het Italiaanse fascisme van Il Duce Mussolini, maar zich richt op de tragische relatie tussen de jonge Benito en zijn minnares Ida Dalser. Ida zou tot haar dood blijven volhouden getrouwd te zijn met, en een kind te hebben van, de man die later de “grote leider” van Italië zou worden. In het eerste deel van Bellocchio’s meesterwerk maakt de regisseur gebruik van een wisselende beeldtaal: traag uitgesponnen vrijscènes zonder muzikale begeleiding worden opgevolgd door fragmentarisch geknipte scènes van demonstrerende menigtes waarover bijna spookachtig Mussolini’s retorische monologen klinken. Deze ingetogen en dan weer barokke beelden worden op hun beurt weer onderbroken door originele zwart-wit beelden van een voortdenderend industrieel Italië (lees fabrieken, fabriekspijpen en veel rook) met een aantal tussentitels die over het beeld knallen alsof we naar een combinatie van Fritz Langs ‘Metropolis’ en een ouderwets bioscoopjournaal zitten te kijken, versterkt door bombastische opera. Het is duidelijk dat we hier getuigen zijn van een drama in wording, maar dan wel gebracht met een speelsheid waarmee Bellocchio de feitelijke opsomming van gebeurtenissen in de liefdesrelatie tussen Benito en Ida overstijgt. Waar Ida zich helemaal blindstaart op haar Benito, is hij helemaal in tune met de grootste politieke omwentelingen van zijn tijd.

Filippo Timi speelt Mussolini bijna als een acteur uit de tijd van de stomme film. Tijdens het vrijen maakt hij praktisch geen contact met Ida maar richt hij zwijgzaam zijn blik omhoog. Met theatraal wegdraaiende ogen lijkt hij zijn seksuele genot liever te willen koppelen aan een visie van een hogere en grootste toekomst die hij voor zichzelf ziet weggelegd en voor welke de tijd rijp lijkt te zijn. De Tijd wordt hier met evenzo theatrale symboliek verbeeld door voorbijtrekkende nevel of rookwolken. Zo is er een scène waarin Mussolini en Ida op het punt staan een gebouw uit te lopen, maar dan zien zij in de deuropening dat de straat in een dikke mist wordt gehuld. Mussolini houdt uit onzekerheid zijn pas in. Wat zal de toekomst brengen? Met Ida aan zijn zijde durft hij uiteindelijk vastberaden de nevel in te stappen. Het is de zelfstandige vrouw Ida Dalser (hier weergaloos gespeeld door Giovanna Mezzogiorno) die met het verkopen van haar schoonheidssalon Mussolini de nodige financiële steun verleent voor zijn eigen krant Il Popolo d’Italia, maar daarmee haar eigen toekomst vergooit. Een latere scène is hierop gespiegeld. Door de inslag van granaten wordt een passage in dikke stofwolken gehuld. Angstige voorbijgangers rennen verschrikt alle kanten op. Ten slotte komt ook Ida uit de enorme stofwolken gelopen, onverschrokken achter haar kinderwagen en nog steeds met een vastberaden tred, echter zonder haar geliefde Mussolini. Wanneer Mussolini gewond uit de Eerste Wereldoorlog terugkeert, kiest hij er om politieke redenen voor zijn relatie (of nooit bewezen huwelijk) met Ida te ontkennen. Benito trouwt met een andere vrouw en verdwijnt uit haar leven en daarmee ook uit de film. Ida, haar zoon en de kijker zien Benito alleen nog maar terug als Il Duce in het bioscoopjournaal, een officieel portret aan de muur of een enorm gebeeldhouwde kop in het internaat waar zoon Benito junior in wordt weggestopt.

Bellocchio past regie en montage in het tweede deel van de film wat aan en geeft Giovanna Mezzogiorno alle ruimte haar talent te etaleren en ons de pijn van Ida’s tragische lot invoelbaar te maken. Ida wilt Mussolini’s onverschilligheid maar niet accepteren en probeert via allerlei mogelijke instanties, zoals de Paus en de koning, de aandacht te richten op haar situatie. Dit toch ergernis van de mensen die het smetteloze imago van Il Duce proberen te beschermen en haar uiteindelijk wegwerken in een inrichting. Gescheiden van haar zoon en ontzegd van een toekomst blijft Ida volharden tot het bittere einde. En juiste deze obsessieve “koppigheid” van Ida om de confrontatie te blijven opzoeken creëert een spanningsveld waarin onze sympathie voor Ida op de proef wordt gesteld. Mezzogiorno weet dit gecompliceerde personage adembenemend intens te vertolken en draagt daarmee in geen geringe mate bij aan het slagen van deze film. ‘Vincere’ is zo een film die ons eraan herinnert dat cinema een onvergetelijke ervaring kan zijn en toont daarmee ook aan dat de Italiaanse cinema nog steeds in staat is van tijd tot tijd een meesterwerk af te leveren.

Alberto Ciaccio

Waardering: 5

Bioscooprelease: 22 april 2010