Vogel Vrij (2015)

Regie: Edward Cook | 25 minuten | documentaire, korte film

In ‘Vogel Vrij’ zien we wat er gebeurt als mens en dier het luchtruim moeten delen. In de visuele vertelling van Edward Cook worstelen diverse personages met hun merkwaardige relatie met de gevederde en soms behoorlijk onvoorspelbare dwarsvliegers. Lukt het de mens alles naar eigen hand te zetten of heeft de natuur het laatste woord in de strijd om het luchtruim?

Schiphol is een van de drukste en grootste luchthavens van Europa, een epicentrum van economische bedrijvigheid en het belangrijkste transportknooppunt op Nederlandse bodem. Maar in de directe omgeving liggen ook veel graslanden vol voedzame groenkost, gebieden die vooral een magische aantrekkingskracht uitoefenen op duizenden ganzen. Er bestaat dan ook een zeker spanningsveld tussen de aanwezigheid van het leger gevederde vegetariërs en de vluchtveiligheid, vooral omdat dagelijks tientallen jumbojets het Noord-Hollandse luchtruim doorklieven. In ‘Vogel Vrij’ richt regisseur Edward Cook zich op deze problematiek aan de hand van diverse personen die direct bij het vraagstuk betrokken zijn. Zo komt er onder meer een faunabestrijder die ganzen vangt en vergast aan het woord, volgen we een vrouwelijke valkenier die met haar roofvogels ganzen en andere ongewenste gevederde gasten probeert te verjagen, en zien we twee mannen die de zogenaamde Robird hebben ontworpen, een robotvogel die een afschrikkende werking op ongewenste vogels moet hebben. De persoonlijke verhalen worden afgewisseld met nieuwsberichten en verhalen die tonen wat de gevolgen kunnen zijn van een botsing tussen vogel en vliegtuig. Vaak loopt zo’n incident alleen slecht af voor het dier in kwestie, maar de kans dat een defecte motor resulteert in een vliegtuigcrash is ook niet louter denkbeeldig.

Hoewel Cook niet expliciet een kant kiest en vooral opteert voor een afgewogen benadering waarbij hij alle opgevoerde personen het woord geeft, laat zijn documentaire (misschien wel onbewust) zien dat liefde voor de natuur en dierenwelzijn het in Nederland structureel afleggen tegen economische belangen en ultieme risicobegrenzing. Hoewel je kan zeggen dat de faunabestrijder in de film ook alleen maar zijn werk doet, zullen de beelden van tientallen ganzen die in een container worden gejaagd en vervolgens de gasdood sterven niet lekker vallen bij dierenliefhebbers. En ook de uitspraak van de man in kwestie dat hij veel aspecten van zijn werk best leuk vindt zullen hem in bepaalde kringen niet veel sympathiebetuigingen opleveren.

Toch zou het te gemakkelijk zijn om alleen faunabeheerders af te vallen, want ze kunnen hun werk in de praktijk alleen uitvoeren omdat een meerderheid van de politiek en het Nederlandse volk veiligheidsbelangen en economische argumenten nu eenmaal zwaarder vindt wegen dan natuur en dierenwelzijn. En zeg nu eerlijk, de meeste van ons vliegen op zijn tijd graag naar een exotische bestemming als de centjes het toelaten. Hebben wij het recht om de natuurlijke bewoners van het luchtruim op te offeren voor onze eigen geneugten en veiligheid? Het blijft een lastige vraag waarop, afhankelijk van welke belangen je hoog in het vaandel hebt staan, meerdere antwoorden mogelijk zijn.

Je kunt dus zeggen dat ‘Vogel Vrij’ wel oog heeft voor de complexiteit van de kwestie, zonder daarbij vrij grafische beelden waarin ganzen worden gevangen en vergast te schuwen. Een inhoudelijk vrij sterke en onpartijdige documentaire dus, al heeft niet elk personage dat in deze korte film aan bod komt evenveel zinnigs te melden en mist ‘Vogel Vrij’ voor het totale plaatje eigenlijk nog een bijdrage van iemand uit de natuurhoek.

Frank Heinen

‘Vogel Vrij’ wordt zondag 14 februari 2016 om 23:40 uur uitgezonden op NPO 3.