Volcanoes of the Deep Sea (2003)

Regie: Stephen Low | 45 minuten | documentaire | Acteurs: Peter Rona, Dolf Seilacher | Originele stemmencast: Ed Harris

Stel je eens voor dat je over de bodem van de oceaan zou kunnen lopen! Afgezien van de wetenschappelijke vondsten die je daar zou kunnen doen, zou het reisje alleen al voor je visuele zintuig een cadeautje zijn. Het is er natuurlijk pikkedonker, maar wanneer het verlicht zou zijn, moet het een geweldige ervaring zijn om in dit immense aquarium te verkennen. Filmmaker Stephen Low heeft een voorliefde voor onderwaterfilms, in zijn ‘Titanica’ (dat twee jaar voor James Camerons ‘Titanic’ uitgebracht werd, die overigens optrad als executive producent bij ‘Volcanoes…’) liet hij het publiek de overblijfselen van het vermaarde scheepswrak zien. Niet zo vreemd dus, dat hij geïnteresseerd was in het project om de ontdekkingstocht van de beroemde diepzeeduikboot Alvin te documenteren.

Twee naar eigen zeggen oude fossielen – marinebioloog Peter Rona en paleontoloog Dolf Seilacher – gaan op een missie om ’s werelds oudste nog levende fossiel te vinden: de Paleodictyon Nodosum. Vijftig jaar geleden vond Seilacher de hexagonaal gevormde fossielen aan de kust van Spanje tijdens zijn huwelijksreis. “Het was niet mijn bedoeling om ontrouw te zijn,” vertelt hij. Toch kwam de jonge geoloog destijds in de ban van de fossielen die hij vond en de grip van zijn ‘maîtresse’ – zoals hij de Paleodictyion Nodosum gekscherend noemt, liet hem al die jaren niet meer los. Seilacher grijpt de kans om samen met Rona de Mid-Atlantische rug te verkennen, op zoek naar nog levende exemplaren van het schepsel dat blijkbaar zo sterk is dat het dinosaurussen heeft overleefd, met beide handen aan.

Rona vond mysterieuze gaten op de bodem van de zee, dus het team combineert kennis en passie. Geweldig om de twee oude heren zo enthousiast aan het werk te zien: aan stoppen met werken denken de twee nog niet, terwijl ze de pensioengerechtigde leeftijd allang voorbij zijn! De Alvin werd voor deze missie uitgerust met high resolution camera’s en 4000 Watt verlichting. Dit is nodig om de ruigste plek ter aarde, zoals de Mid-Atlantische rug hier genoemd wordt, te verkennen. Deze langste bergketen ter wereld werd al vaker onderzocht, maar jarenlang leverde elke duik meer vragen dan antwoorden op. De twee wetenschappers hopen een levend exemplaar van de fossiel te vinden, maar of het hen lukt blijft lang spannend. De documentaire gaat namelijk ook in op andere bizarre vondsten die er tijdens expedities naar het bizarre oceaanlandschap zijn gedaan. Er worden bij de vulkanische gesteenten op de bodem van de oceaan namelijk levende wezens gevonden, wat hoogst opmerkelijk is. Het water is er namelijk niet alleen kokend heet (lood zou er smelten); het is ook nog eens zeer giftig. De schepsels die er gevonden worden variëren van anemonen tot mosselen en octopussen (inclusief een exemplaar met Dumbo-achtige flappen op zijn lijfje, vandaar de benaming Dumbo) en een heel arsenaal aan wormen, waaronder witte waaierwormen en kokerwormen.

‘Volcanoes of the Deep Sea’ besteedt veel aandacht aan het vraagstuk hoe deze dieren zich in deze extreme omstandigheden in leven kunnen houden. Het blijkt een vorm van chemosynthese te zijn, waarbij bacteriën omgezet worden in voedsel. Het onderzoek heeft overigens wel raakvlakken met de speurtocht naar de Paleodictyion Nodosum en zijn levenswijze. Ook dit dier blijkt zich op het consuminderen gestort te hebben, wat hoogstwaarschijnlijk zijn geheim is van het overleven van alle rampen die overige aardbewoners al die miljarden jaren geteisterd hebben. Zullen Seilacher en Rona er in slagen om het dier levend te vangen? De onderwaterscènes tonen een wereld die zo ver van de onze af staat, dat het net zo goed opnamen van een vreemde planeet zouden kunnen zijn. Onvoorstelbaar dat dit stukje natuur gewoon op aarde is gefilmd!

De film is van een voice-over voorzien door de altijd betrouwbare Ed Harris, die ook hier weer een waardevolle aanvulling blijkt. Wel moet gezegd worden dat de CGI vaker dan gewenst de boventoon voert. Het is alsof je bij familie in hun vakantiefotoalbums aan het bladeren bent en de vakantieganger ineens gaat uittekenen hoe een bepaald gebouw er uit zag, terwijl jij veel liever door het tweede album dat je op de plank ziet liggen, zou bladeren. Aan de andere kant is deze keuze van de filmmakers wel te verantwoorden, omdat zij door de CGI-animaties het verhaal op een duidelijke manier kunnen presenteren.

‘Volcanoes of the Deep Sea’ is niet alleen boeiend leermateriaal voor een aardrijkskundeles, ook voor de thuisbioscoop is het een aanschaf waard. De unieke beelden van de bizarre onderwaterreis zijn niet alleen mooi, het vertelde verhaal is ook nog eens interessant. Overigens was de ontvangst van ‘Volcanoes of the Deep Sea’ niet overal even hartelijk. Enkele IMAX-theaters in de Verenigde Staten weigerden de documentaire in hun programma op te nemen, omdat deze de evolutietheorie aanhangt. De DNA van de microben die in de schachten van de diepzeevulkanen werden gevonden, blijkt namelijk hetzelfde te zijn als die van de mens.

Monica Meijer