Waarom heeft niemand mij verteld dat het zo erg zou worden in Afghanistan-Why didn’t anybody tell me it would become this bad in Afghanistan (2007)

Regie: Cyrus Frisch | 70 minuten | oorlog, biografie, documentaire | Met: Cyrus Frisch

De Nederlandse filmmaker Cyrus Frisch staat bekend als een enfant terrible binnen de vaderlandse filmwereld. Met ‘Waarom heeft niemand mij verteld dat het zo erg zou worden in Afghanistan’ bevestigt hij deze reputatie eens te meer. De onwaarschijnlijk lange titel geeft niet alleen de inhoud weer, maar maakt meteen duidelijk dat het hier niet om een “gewone” film gaat. ‘Waarom heeft niemand…’ (om de filmtitel prettiger leesbaar te maken) is zelfs de eerste lange speelfilm die volledig met een mobiele telefoon werd geschoten. De film ging in première op het filmfestival in Rotterdam en maakte daarna een rondgang over diverse prestigieuze festivals over de hele wereld.

Voor de opnamen van zijn beelden gebruikte Frisch een 3.2 megapixel camera – wat op zichzelf al geen bijzonder hoge kwaliteit is, maar misschien goed genoeg voor een telefoonschermpje zonder al te veel scherpte te verliezen. Op een groter scherm, zeg van een televisie, of nog erger: een bioscoopscherm) gaat het eerder richting behoorlijk wazig. Hoofdpijn – zoals sommige recensenten rapporteerden die de film op een festival in de bioscoop hadden gezien – krijg je er op dvd niet van, maar het is zeker geen lust voor het oog. In tegendeel, tranende of juist droge ogen zijn niet uitgesloten.

Het gebruik van alleen een mobiele telefoon, waarmee Frisch alleen zijn directe omgeving vastlegt, heeft interessante dimensies: het voelt authentiek aan en is heel persoonlijk en dichtbij. Zeker als dergelijke, soms schokkerige en wazige beelden, inmiddels over de hele wereld bekend zijn als “real life” verslagen van gewone mensen over rampen, ongelukken, revoluties en oorlog. Als concept is het ingenieus bedacht, maar in de uitvoering gaat de magere kwaliteit van de camera zichzelf na een tijdje wreken. Op deze manier de beelden schieten maakt het minder geschikt voor het medium film en zeker niet in dit format en speelduur. Was het niet beter geweest om een korte film van maximaal tien tot twintig minuten te maken? Had dat niet veel meer impact gehad dan zeventig minuten lang te moeten kijken naar – ja, wat eigenlijk?

Frisch is zelf de Afghanistan-veteraan, die vanaf zijn balkon in Amsterdam filmt wat er op straat en in zijn leven gebeurd. Rondhangende jongeren voor zijn deur. Close-ups van zichzelf. Mensen die aan het werk zijn. Politieagenten die de rondhangende jongeren confronteren. Een fietser. Huishoudelijke klusjes, zoals het buitenzetten van de vuilnis, de verhuizing van een bankstel verderop in de straat, de potten op het balkon. Na een tijdje zwemt alles weg in een vage mix van korrelige beelden. Af en toe komt er een flits door van Afghanistan. Deze beelden zijn wel scherp, helaas duurt de verademing maar kort en word je al snel weer ondergedompeld in moeilijk te duiden shots. Frisch legt duidelijk verbanden tussen de oorlog daar, ingeleid met de stem van toenmalig minister Kamp (Defensie) over waarom Nederland een bijdrage wil leveren aan het verbeteren van het lof van de Afghanen, tot de verharding en verruwing hier. Tegelijk blijkt de veteraan steeds meer moeite heeft om zich weer aan te passen aan het “gewone” leven – dat steeds maar overloopt in de oorlogssituatie waar hij zich bevond.

Het is een onderwerp waarover veel te discussiëren valt en waarover Frisch een statement maakt. Toch werkt de titel ‘Waarom heeft niemand…’ enigszins bevreemdend: je zou toch verwachten dat de militairen die werden uitgezonden, wisten waar ze aan begonnen? Frisch legt het niet uit, maar laat veel in het midden. Het is, om een bekende zegswijze aan te halen, een interessante mislukking.

Hans Geurts

Waardering: 2.5

Bioscooprelease: 1 juni 2007