War & Peace (2016)
Regie: Tom Harper | 360 minuten | drama, geschiedenis, romantiek, oorlog | Acteurs: Paul Dano, James Norton, Lily James, Adrian Edmondson, Aisling Loftus, Greta Scacchi, Jack Lowden, Tuppence Middleton, Aneurin Barnard, Jessie Buckley, Olivia Ross, Tom Burke, Jim Broadbent, Callum Turner, Rebecca Front, Stephen Rea, Chloe Pirrie, Mathieu Kassovitz, Matthew Stagg, Emily Taaffe, Gillian Anderson, Rory Keenan
Twaalfhonderdvijfentwintig. In letters uitgeschreven lijkt het aantal pagina’s dat de originele versie van ‘Oorlog en vrede’ telt nóg meer dan in cijfers. Latere versies tellen zelfs nog meer bladzijden. De roman van Leo Tolstoy (de schrijver sprak zelf liever van een epos in prozavorm) stamt uit 1869 en handelt over de Franse invasie in Rusland aan het begin van de negentiende eeuw, en de gevolgen daarvan voor de Tsaristische samenleving, verteld vanuit het perspectief van vijf aristocratische families. ‘Oorlog en vrede’ geldt als één van de hoogtepunten uit de wereldliteratuur en wordt onder meer geprezen omdat het verhaal, ondanks die enorme omvang, toch één geheel is, met maar liefst 580 personages, waarvan er behoorlijk wat echt bestaan hebben. Tolstoy schakelt zonder enige moeite van het familieleven in de aristocratische buurten van Moskou naar de hoofdkwartieren van de Franse keizer Napoleon en van het hof van Tsaar Alexander de eerste naar de slagvelden van Austerlitz en Borodino.
Het lijkt een onmogelijke taak om zo’n uitgebreid verhaal te verfilmen, toch waagden meerdere filmmakers zich aan het huzarenstukje. Zo maakte King Vidor in 1956 een 208 minuten durende versie met onder anderen Audrey Hepburn en Henry Fonda in de hoofdrollen. De Russen brachten zelf in 1966 ‘Voyna i Mir’ en in 2007 was er een miniserie met hoofdrollen voor Brenda Blethyn, Clémence Poésy en Malcolm McDowell. Na het succes van ‘Downton Abbey’ zag de Britse staatsomroep BBC in Tolstoys literaire klassieker een nieuw kostuumdrama waar mee te scoren valt en dus is er nu ‘War and Peace’ (2016). In zes delen (de reeks neemt in totaal acht uur in beslag) nemen schrijver Andrew Davies (onder meer bekend van ‘House of Cards’ en de miniserie ‘Pride and Prejudice’ uit 1995) en regisseur Tom Harper (‘Peaky Blinders’, ‘The Woman in Black: Angel of Death’ (2015)) het publiek mee in de beslommeringen van de families Rostov, Bolkonsky en Kuragin ten tijde van de Franse invasie in Rusland, aan het begin van de negentiende eeuw. Hun versie van Tolstoys meesterwerk is zeker onderhoudend, schitterend gemaakt en met een topcast in de gelederen. Maar uit deze miniserie blijkt toch niet helemaal waarom ‘Oorlog en vrede’ één van de beste romans aller tijden is.
De sage begint in het Rusland van 1805. Als Pierre (Paul Dano), Natasha (Lily James) en Andrey (James Norton) aan de kijker voorgesteld worden, zijn ze jong, gretig en ambitieus. Ondanks dat ze in weelde opgroeien, zoeken ze naar de zin van hun leven. De goedhartige, maar op sociaal vlak wat onhandige Pierre is de buitenechtelijke zoon van de rijkste man van Rusland. In hem schuilt een ware wereldverbeteraar die de volgevreten aristocratische elite graag eens de waarheid zou vertellen. Natasha is een bruisende persoonlijkheid, op zoek naar ware liefde. En de knappe, dappere Andrey zoekt naar een hoger doel, om zo zijn frustraties over de oppervlakkigheid van het milieu waarin hij opgroeit van zich af te schudden. Terwijl zij hun dromen proberen na te leven, naderen de legers van de Franse keizer Napoleon (Mathieu Kassovitz) de Russische grens; Rusland staat op het punt om voor altijd te veranderen, en dat geldt ook voor de hoofdrolspelers en hun families. Tussen de bedrijven voor worstelen Pierre, Natasha en Andrey ook nog eens met de liefde, waardoor familiebanden op scherp komen te staan.
‘War and Peace’ kreeg lovende kritieken en dat is grotendeels terecht. Deze miniserie is een feest om naar te kijken, met weelderige kostuums, schitterende decors en een cast om van te watertanden (met naast de eerder genoemden onder anderen ook Jim Broadbent, Brian Cox, Gillian Anderson, Stephen Rea, Tuppence Middleton, Greta Scacchi, Aneurin Barnard, Ken Stott en Adrian Edmondson). Maar hoe breng je een vuistdikke roman terug tot een miniserie van acht uur, zonder de diepgang en rijkheid van het bronmateriaal kwijt te raken? Dat is vrijwel onmogelijk, dat zien we ook hier weer. Aanvankelijk lukt het de ervaren scenarioschrijver Davies nog om hoofd- en bijzaken in de juiste proporties te verdelen, maar op ongeveer de helft slaat het verhaal door in de talloze liefdesrelaties die de hoofdpersonen dan weer wel en dan toch weer niet met elkaar aangaan. Het zijn intriges die eerder doen denken aan een soapserie dan aan een klassieker uit de wereldliteratuur. Had daar in gesneden, in plaats van in de diepgang van de personages (met name de vrouwen komen er bekaaid van af) of in de onderliggende, grote thema’s (in dit geval Tolstoys boodschap dat geschiedenis gemaakt wordt door vele kleine individuen en niet door een handvol sleutelfiguren, en de teloorgang van de gevestigde, aristocratische orde).
Tolstoy verknippen tot een miniserie van acht uur; het pakt niet helemaal uit zoals de makers het zich hadden voorgesteld. Prima acteerwerk van met name Dano (die ook de meest interessante rol heeft, met de meeste inhoud) en een productie die imponeert met zijn pracht en praal kunnen de tekortkomingen hier niet helemaal verbloemen. Deze miniserie start veelbelovend, maar vervalt halverwege in een wirwar van affaires en romantische rompslomp, waardoor die belofte van het begin als een zeepbel uiteen spat. Het is vooral daardoor dat ‘War and Peace’ aan het einde van de streep toch minder memorabel blijkt te zijn dan de makers vooraf hadden gehoopt.
Patricia Smagge
‘War & Peace’ verschijnt dinsdag 21 juni 2016 op DVD en blu-ray.