Week-end à Zuydcoote – Weekend at Dunkirk (1964)

Regie: Henri Verneuil | 120 minuten | drama, oorlog | Acteurs: Jean-Paul Belmondo, Catherine Spaak, Georges Géret, Jean-Pierre Marielle, Pierre Mondy, Marie Dubois, Christian Barbier, François Guérin, Kenneth Haigh, Ronald Howard, Jean-Paul Roussillon, Albert Rémy, Nigel Stock, Pierre Vernier, Alan Adair

‘Week-end à Zuydcoote’ is een wat atypische Jean-Paul Belmondofilm. Het is geen kunstzinnige Godard-productie met allerlei filmische foefjes, een gefragmenteerde verhaallijn, en filosofische bespiegelingen. Het is ook geen luchtige avonturen- of actiefilm, waarin hij een stoere held is die de schurk op al dan niet komische wijze een spreekwoordelijk kopje kleiner maakt. Nee, ‘Week-end à Zuydcoote’ is een overwegend serieus drama dat zich in een oorlogscontext afspeelt. Een traditionele “oorlogsfilm” is het niet te noemen, aangezien er geen daadwerkelijke confrontaties plaatsvinden tussen de verschillende legers, afgezien van de regelmatige bombardementen op het strand van Duinkerken, die de Engelse en Franse soldaten simpelweg moeten ondergaan en zien te overleven. Wel komt de zinloosheid van oorlog als thema naar boven, net als het gevoel van machteloosheid en vertwijfeling. Geen vrolijke kost, dus, maar de film ligt niet zwaar op de hand. Het is meer een registratie van gebeurtenissen, die niet melodramatisch uitgemolken wordt maar de kijker hier slechts deelgenoot van maakt. En gek genoeg ontwikkelt er zich, ondanks een tamelijk afstandelijke manier van filmen, toch een band met hoofdpersoon Belmondo, die als een soort tragische held, of tragisch mens – want heel veel heldendaden heeft hij niet verricht in het verhaal – op het netvlies blijft staan.

‘Week-end à Zuydcoote’ is een film die de toeschouwer langzaam maar zeker aan zich weet te binden. De eerste helft van de film is een beetje een doelloos geheel, zonder veel spanning en met steeds maar herhaling van zetten. De soldaten zijn tijdelijk nog gestationeerd op het strand van Duinkerken en willen een transport zien te regelen naar Engeland, wat echter steeds niet lukt door aanhoudende bombardementen. De film volgt Julien (Belmondo) met een paar maten die zich door deze moeilijke situatie heen werken. Soms is het slechts dit groepje dat in beeld is, maar regelmatig voegen ze zich bij de grote groep soldaten op het strand, die in rijen staan opgesteld om met een schip naar huis te gaan, of met ze allen dekking moeten zoeken voor de laag overvliegende bommenwerpers. Het is in het begin vooral dit laatste aspect, de massaliteit, de overzichtsshots van al die soldaten met dezelfde groene helmpjes op, dat de eerste helft van de film nog enigszins interessant houdt. Ze zitten met zijn allen in hetzelfde schuitje en zijn met een groep zowel kwetsbaar als sterk. De verschillende shots van grote groepen soldaten doet soms de indruk wekken of het om een film van de communistische filmmaker Sergei Eisenstein gaat. Maar uiteindelijk is er weinig bemoedigends of verbroederend aan dit gevoel van gemeenschapszin. De soldaten worden keer op keer neergemaaid en vrijwel niemand behaalt de “eindstreep”.

Omdat het vluchten maar niet lukt, er geen spanning in het verhaal zit, en alles nutteloos en als een doodlopende weg overkomt, is het moeilijk om veel interesse voor de gebeurtenissen op het scherm te krijgen. Maar toch zit er juist drama in deze passiviteit en onvermogen om het doel te bereiken. En wanneer Julien Jeanne (Catherine Spaak) ontmoet, die koppig in haar huis blijft terwijl de bommen haar om de oren vliegen, en met haar een complexe relatie opbouwt, wordt zijn personage ook gelaagder. Niet dat er in de film veel ruimte is voor romantiek. Hard realisme voert de boventoon. Julien wil de brief aan de vrouw van zijn dode vriend bijvoorbeeld niet mooier maken door te zeggen dat hij als een held in de strijd is gestorven. Nee, de waarheid wil hij vertellen: hij stierf toen hij water ging halen voor zijn vrienden. De teneur van de film is er één van berusting. Zoals Julien in de film stelt: “Het is gebeurd zoals het is gebeurd.” Dus, nee, de film begeeft zich niet naar een duidelijk, bevredigend eindpunt. Maar dit maakt ‘Week-end à Zuydcoote’ toch ook juist weer ontnuchterend en interessant.

Bart Rietvink

Waardering: 3