When Trumpets Fade (1998)

Regie: John Irvin | 95 minuten | actie, drama, oorlog | Acteurs: Ron Eldard, Zak Orth, Frank Whaley, Dylan Bruno, Devon Gummersall, Dan Futterman, Dwight Yoakam, Martin Donovan, Timothy Olyphant, Jeffrey Donovan, Bobby Cannavale

Je kent het wel: een grote film over een bepaald thema domineert de bioscopen en al snel zie je in je in je favoriete videotheek of platenzaak dat bij bosjes allerlei films met soortgelijke thema’s in de schappen worden gepleurd. Dat was dus onder andere het geval na het succes van de film ‘Saving Private Ryan’ (1998). Die film van Steven Spielberg ontketende een ware hype rond WOII. Veel regisseurs sprongen daar handig op in en in no-time werden er talloze oorlogsfilms gemaakt die een graantje wilde meepikken van die kortstondige rage. Het mag geen verrassing heten dat het gros van de films onvervalste pulp was, waar de honden nog geen brood van lustten. Maar af en toe zit er een juweeltje tussen die echter niet werd opgemerkt door het publiek. En juist ja, ‘When Trumpets Fade’ is zo’n film.

Sterker nog, ‘When Trumpets Fade’ is een film die waarschijnlijk een realistischer beeld schetst van het leven in oorlogstijd, dan die blockbuster van Steven Spielberg. De verschrikkingen van oorlog en de inmense druk die op de schouders van de soldaten gerust moet hebben, wordt overtuigend in beeld gebracht. En dat kun je wel toevertrouwen aan regisseur John Irvin. Mensen die vertrouwd zijn met oorlogsfilms, zullen wel bekend zijn met Irvin’s eerdere werk zoals zijn Vietnam-epos ‘Hamburger Hill’ (1987). De cineast wist in die film een verontrustend beeld te schetsen van de vuile oorlog zoals die zich in Azië afspeelde.

De film gaat over de vergeten slag bij het ‘Hurtgen Woud’ in 1944. Bij deze veldslag verloren 24.000 Amerikaanse soldaten het leven, toen uiteindelijk de Duitsers daar werden verslagen. Een paar dagen later begon echter het beruchte ‘Ardennen-offensief’ die alle aandacht van die eerdere veldslag naar zich toe trok. De film laat je kennis maken met de soldaat David Manning (Eldard), de enige overlevende van zijn peloton. Als Manning terugkeert naar zijn basis, wordt hij direct gepromoveerd tot pelotonleider van een stel onervaren rekruten. De nieuwbakken leider is absoluut niet blij met zijn nieuwe functie en steekt dat niet onder stoelen of banken. Om onder de oorlog uit te komen, kan de soldaat een ‘sectie 8’ krijgen, een term om geestelijke problemen als gevolg van de oorlog aan te duiden. Mits hij nog één laatste keer in actie komt, om een schijnbaar onmogelijke missie te volbrengen. Manning besluit de missie te aanvaarden, ondanks de grote kans dat zijn onervaren team het niet zal overleven.

De overeenkomsten tussen ‘When Trumpets Fade’ en Irvin’s eerdere ‘Hamburger Hill’ (1987) zijn overduidelijk. In beide films gaat het om de verovering van een strategische positie, die achteraf gezien volkomen nutteloos bleek te zijn. Maak nu echter niet de vergissing dat ‘When Trumpets Fade’ een slap aftreksel is van ‘Hamburger Hill’. Ondanks enkele gelijkenissen, kan deze WOII-film prima op eigen benen staan. Sterker nog, de film is zonder twijfel één van de beste in zijn soort. Irvin heeft een verontrustend beeld geschetst van een onderbelichte gebeurtenis. De waanzin en de ravage van een oorlog worden op een inktzwarte, expliciete en grafische stijl manier in beeld gebracht. Zo moet je niet vreemd opkijken als je afgerukte armen en benen door het beeld ziet vliegen of als er een soldaat levend verbrand wordt. Deze productie is absoluut niet voor mensen met een zwakke maag.

Qua special-effects is de film redelijk overtuigend. Het budget voor de film was niet riant, maar Irvin weet met beperkte middelen toch veel voor elkaar te krijgen. Zo af en toe komt een wond van een soldaat niet erg overtuigend over, maar het stoort nooit echt. Ondanks het krappe budget heeft Irvin een op alle fronten geslaagde film gemaakt. Het acteerwerk is erg goed. De vaak volslagen onbekende acteurs zijn goed op dreef. Vooral de hoofdrolspeler Ron Eldard zet een sterke rol neer als gedesillusioneerde frontsoldaat. De frustratie en onmacht van zijn personage spatten van je scherm af. Eldard zet geen held neer, maar een egoïstische man die bang is en enkel wil overleven. Ook Zak Orth overtuigt als zwaarlijvige rekruut die maar niet kan bevatten in wat voor hel hij is beland. Orth heeft een zeker soort onschuld om zich heen hangen dat precies goed past bij de invulling van zijn rol. Wat voor Orth geldt, gaat ook voor de andere castleden op. Ze spelen geen heldhaftig eenmansleger of dappere, vaderlandsliefhebbende soldaten. ‘When Trumpets Fade’ laat èchte mensen zien die niet uit zijn op eremetaal, maar enkel op hun eigen lijfsbehoud. De allesvernietigende oorlog laat diepe sporen na bij de manschappen en hun individualiteit wordt compleet verpletterd. Een mensenleven is niets meer dan een naamloos pionnetje op het schaakbord dat oorlog heet. De film laat de mensheid op zijn slechtst zien. Egoïsme, apathie en moordlust: niet de dagelijkse kost die je gewend bent uit Hollywood. Nu zat er in de nu al legendarische film ‘Saving Private Ryan’ (1998) ook al een ongekend hard en niet al te rooskleurig beeld van soldaten in oorlogstijd, maar Spielberg wist dat gevoel slechts dertig minuten vast te houden. Alleen het begin van zijn film liet de vreselijke uitwerking van de oorlog zien, daarna vertilde de bebaarde cineast zich aan heroïsche scènes waarin zijn personages als helden naar voren werden gebracht. Irvin weet gedurende zijn gehele film die loodzware sfeer van onheil en doelloosheid vast te houden.
De sfeer van ‘When Trumpets Fade’ is zowel de kracht als de zwakte van de film. Qua realisme is deze productie ongeëvenaard. Qua sfeer daarentegen zal deze film waarschijnlijk enkele kijkers tegenstaan. Een woord als ‘depressief’ dekt de lading van deze productie misschien wel het beste.

Omdat elk personage in deze productie zo uiterst realistisch redeneert, is identificatie niet altijd even makkelijk. Als passieve kijker wil je je het liefst verplaatsen in heldhaftige, bewonderenswaardige personages. Film is een perfect middel voor escapisme, een uitlaadklep voor je eigen leven. Om je dan te moeten verplaatsen in de huid van een bange, zelfzuchtige soldaat zal niet voor iedereen even makkelijk zijn. We zien liever een held, dan een mens waarvan zijn/haar slechte en verdorven kanten, juist op het moment dat daar eigenlijk geen plaats voor is, opduiken.

De zwaarmoedige atmosfeer van “When Trumpets Fade’ is zeker niet voor iedereen weggelegd. Maar als je bereid bent je kostbare tijd in deze moeilijke film te investeren, zul je beloond worden met een sterke, indrukwekkende film. Als je dan bedenkt dat je deze indrukwekkende tour-de-force van Irvin voor minder geld dan een bioscoopkaartje kan aanschaffen, dan mag eigenlijk geen enkele zichzelf respecterende filmliefhebber deze dvd laten liggen.

Frank v.d. Ven