White Palms-Fehér tenyér (2006)

Regie: Szabolcs Hajdu | 97 minuten | drama, sport | Acteurs: Zoltán Miklós Hajdu, Kyle Shewfelt, Gheorghe Dinica, Andor Lukáts, Oana Pellea, Orion Radies, Dávid Horváth, Dávid Vecsernyés, Péter Déri, Krisztián Oltyán, Illés Vér, Csaba Mészáros, Tibor Géza Papp, Olivér Bajnóczi, Ábel Dénes, Bence Ladóczky, Zsolt Lengyel, Bence Tálas, Gergely Fanó, Dávid Göbölös, Gergely Romhányi, Silas Wind Radies, Zsolt Virág, Róbert Heitzmann, Gyula Tamás Pénzes, Gábor Kentner, Csaba Nyers, Gyula Benedek, Pál Janik, Valter Csonka, Gábor Gaál, Alexander Brousnikin, Artyom Brousnikin, Alexander Brousnikin Jr., Tibor Mészáros, Alexandru Repan, Ferenc Darvas, Andrea Molnár, Tünde Bacskó, Imre Gelányi, Vera Sipos, Zsuzsa Csisztu, Péter Galambos, József Vásári, Gábor Osváth

Zoltan Miklos Hajdu groeide op in het communistische Hongarije. Hij was erg goed in gymnastiek en dat talent moest uiteraard uitgebuit worden. Zijn ouders stuurden hem naar een gerenommeerde maar tirannieke trainer die hem moest kneden tot een groot kampioen. Zoltan en de andere jongens werden echter tot het uiterste gedreven en hun coach sloeg ze als het even niet ging zoals hij dat graag wilde zien. Hajdus verhaal is exemplarisch voor het beeld dat we in het westen hebben van sportbeleving onder de communistische vlag. Zijn broer Szabolcs zag in Zoltans relaas inspiratie voor zijn derde speelfilm. ‘White Palms’ – of in het Hongaars ‘Fehér tenyér’ – uit 2006 is grotendeels autobiografisch. We volgen Zoltan, die in de film Miklos Dongó heet, wanneer hij aankomt in Canada, waar hij een baan heeft als gymnastiektrainer. Zijn eigen jeugd blijft hem echter achtervolgen. Hajdu blikt terug op het veelbewogen leven van zijn broer in dit buitengewoon diepgravende en visueel rijke sportdrama.

Hongarije, begin jaren tachtig. De jonge Miklos is een zeer getalenteerde gymnast. Het plezier in de sport wordt hem echter ontnomen door de overheersing van trainer Ferenc Szabó (Gheorghe Dinica), wiens bijnaam ‘Puma’ boekdelen spreekt. Wie niet doet wat er van hem geëist wordt, krijgt zweepslagen of een harde tik met een sabel. Wanneer zijn ouders zijn verwondingen zien, liegt Miklos over de oorzaak ervan. Hij weet hoe trots ze op hem zijn en hij wil ze niet teleurstellen. Op een dag trekt hij het niet langer. Hij loopt weg van huis. Regisseur Hajdu schakelt vervolgens over naar 2001, waar het verleden Miklos nog steeds achtervolgt. Wanneer hij tijdens een les aan jonge Canadese turntalenten een van zijn leerlingen een tik geeft, wordt hij uit zijn functie gezet. Omdat hij spijt betuigt en de gymclub zijn expertise graag willen behouden, mag hij zich in het vervolg gaan bezighouden met de opstandige maar buitengewoon talentvolle 19-jarige Kyle (Olympisch kampioen Kyle Shewfelt). Aanvankelijk verloopt het contact tussen de twee erg stroef, maar wanneer Miklos de jongen uitdaagt op de toestellen, groeien de mannen langzaam naar elkaar toe.

Het vervolg van de film bestaat uit bijzonder kundig gemonteerde flashbacks – waarin we zien hoe de jonge Miklos aan de slag gaat in een circus, waar hij de vaste trapezeartiest moet vervangen – en flash forwards, waarin Kyle en Miklos het in 2002 tegen elkaar opnemen op het WK turnen in de Hongaarse stad Debrecen. De gymnastische bewegingen tijdens deze verschillende gebeurtenissen zijn op een prachtige manier met elkaar verweven door een razendsnelle editing van beeld en geluid. Het visuele geweld van ‘White Palms’ is, zeker voor een sportfilm, ongekend. Een van de vele hoogstandjes vormt de haast dialoogloze scènes in de Hongaarse gymzaal, waarin ‘Puma’ zijn leerlingen op brute wijze onderhanden neemt. Gheorghe Dinica’s drill instructor doet sterk denken aan R. Lee Ermeys al even dictatoriale overheerser in ‘Full Metal Jacket’ (1987): het is een bikkelharde, agressieve en angstaanjagende man. Maar ook de duizelingwekkend gemonteerde cross-over tussen de doodsprong aan de trapeze van de jonge Miklos en diens laatste grote truc als gymnast tijdens het WK is imponerend.

Aan de manier waarop Szabolcs Hajdu zijn verhaal vertelt kleven natuurlijk wel de nodige risico’s. Door de nadruk te leggen op de beelden en de dialogen zoveel mogelijk uit de film te bannen, komt de narratieve overtuiging van ‘White Palms’ hier en daar op de tocht te staan. Gelukkig heeft de film in Zoltan Miklos Hajdu een krachtige hoofdrolspeler die je vanaf het eerste moment hypnotiseert met zijn imponerende doch sympathieke verschijning. Een ander risico dat regisseur Hajdu – die tevens het script schreef – neemt is dat zijn film op sommige mensen over kan komen als hoogdravend en pretentieus, juist vanwege die onconventionele aanpak. ‘White Palms’ neigt inderdaad hier en daar wat door te slaan. Dit is dan ook geen film voor een mainstream publiek die verwacht een makkelijk te behappen sportfilm voorgeschoteld te krijgen. De persoonlijke ontwikkeling van Miklos, zijn weg naar volwassenheid en het verwerken van het verleden; dat zijn de zware thema’s die centraal staan. Hajdu heeft ze ingepakt in beeldig gefilmde scènes in een productie die in alle opzichten van hoge kwaliteit is.

Niet alleen turnliefhebbers kunnen hun hart ophalen bij ‘White Palms’. Ook wie houdt van een meer artistieke, fijngevoelige benadering van de sport zit met deze indrukwekkende film goed. De op zichzelf al prachtige gymnastische bewegingen van sporters worden in deze film op sublieme wijze op de gevoelige plaat vastgelegd, ondersteunt door een uitstekende soundtrack van Ferenc Darvas. Het moet gezegd, Szabolcs Hajdu balanceert op het randje van pretentieus vertoon. Maar hij weet, met dank aan zijn debuterende broer die de film op voortreffelijk wijze draagt, zijn evenwicht gelukkig nog nét te bewaren.

Patricia Smagge